Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги дарсликнинг янги нашри устоз Ўзбекистонда хизмат кўрсатган Фан ва теҳника арбоби профессор

Характернинг мустақиллиги
Кишида муайян даражада намоён бўладиган мустақиллик шахснинг ирода билан боғлиқ бўлган индивидуал хусусиятларига киради.
Бундай характер хислатлари: ташаббускорлик, танқидий қараш ва масъулият ҳис қилишдан иборатдир.
Ташаббускорлик – характернинг қимматли хислати бўлиб, бу хислат кўпчилик кишиларида оммавий тус олгандир.
Ташаббускор одам ўзининг шахсий ҳаётида ҳам, ижтимоий фаолиятларида ҳам шароитни, қўйилган талабларни усталик билан ҳисобга олиб, ўртага янги вазифалар қўяди, қўйилган вазифаларни ҳал этиш йўлларини, воситаларини топади ва бу вазифаларни бажаришда ўзи ҳам актив иштирок қилади, Ташаббускор одам жамоа меҳнатда давлат режа ва топшириқларини амалга оширишнинг энг самарали восита ва йўлларини қидириб топади, мусобақалар ташкил этади, орқада қолувчиларга ёрдам беради. Ташаббускор кишилар – фаол кишилардир, улар новаторлардир.
Кишидаги танқидий кўз билан қараш хислати бошқаларнинг айтган фикр ва мулоҳазаларини диққат-эътибор билан текшириб кўра билиш қобилиятида намоён бўлади. Шундай хислатга эга бўлган одам бошқа кишиларнинг фикрларига, қарашларига, берган маслаҳатларига эътибор билан қулоқ солиб
уларнинг ҳамамасини у, муайян тамойиллар нуқтаи назаридан, яхшилаб ўйлаб кўради, ижобийларини қабул қилади ва фойдаланади, номаъқул, салбий, фойдаси бўлмаганларини асосли равишда рад қилади. Шундай хислатга эга бўлган киши, бошқа одамлар айтадиган фикр ва мулоҳазаларнинг ҳаммасини дунёқараш ва аҳлоқ тамойилларига таяниб текшириб чиқади ва мақулларини танлаб олади.
Масъулият ҳис қилиш шу одамнинг мустақиллигини кўрсатувчи типик характер хислатидир. Мустақил одам топшириқ ёки ўз ташаббуси билан қилинаётган иш учун масъулиятни дадиллик билан устига олади ва бошлаган ишни охирига етказади. У ҳамма вақт адолатли танқидни қабул қилишга, ўз хатосини бўйнига олишга ва уни тузатишга тайёр туради.
Ўз-ўзига танқидий қарайдиган киши доимо ўзида масъу­лиятни ҳис қилади ва унга бепарволик ётдир. У эришган нарсаси тўғрисида эмас, балки эришмаган нарсаси ҳақида кўпроқ ўйлайди, у учун муваффақият келгусидаги ишга рағбат стимулигинадир.
Ташаббускорликнинг, танқидий қарашнинг бўлмаслиги, ўз ҳатти-ҳаракатларида масъулият сезмаслик кишидаги мустақилсизликнинг аломати, ундаги характернинг бўшлиғини кўрсатади.
Мустақил бўлмаган одам ҳамиша сусткаш бўлиб, ҳаммадан орқада қолиб юради, ўзининг тўмтоқлиги билан ажралиб туради. Бундай одамлар, одатда, ўз ишидаги муваффақиятсизликнинг сабабини ўзидан қидирмай, объектив шароитга тўнкайдилар. Улар бошқалар томонидан қилинадиган танқидни қабул қилмайдилар ва ўз хато ва муваффақиятсизликларининг гуноҳкори деб бошқаларни ҳисоблайдилар.
Кишининг интизомлилик тариқасида намоён бўладиган ха­рактер хислати жамият талабларига онгли ва ихтиёрий равишда бўйсунишда ифодаланади. Жумладан, интизомлилик белгиланган тартиб-интизомларга аниқ риоя қилишда, ўз бурчига садоқатли бўлиш билан бирга берган ваъдаларини виждонан бажаришда ифодаланади.
Интизомли одамга мустақиллик, ташаббускорлик, ишчанлик ва шу билан бир вақтда жамият манфаатига ва аҳлоқ тамойилларига бўйсуна билишлик хосдир. Белгиланган қоида ва аҳлоқий тамойилларга бўйсунмайдиган мустақиллик эса шахснинг ўзбошимчалик, ўзбилармонлик, адабсизлик ва баъзан аҳлоқий жиҳатдан четга чиқиб кетиш сингари салбий сифатларида намоён бўлади.