Ўзбекистон республикаси фанлар академияси ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

Тадқиқотнинг объекти
сифатида Ўткир Ҳошимов, Хуршид 
Дўстмуҳаммад, Назар Эшонқул, Исажон Султон, Нодир Норматов, Асад 
Дилмурод, Улуғбек Ҳамдам ва бошқа адибларнинг асосан, мифологизмлар 
талқин қилинган асарлари танлаб олинган, шунингдек, ўзбек адибларининг 
мифологизмлардан фойдаланишдаги ижодий ўзига хослигини кўрсатиш 
мақсадида Ч.Айтматов, Т.Пўлатов асарлари қиёсий манба сифатида таҳлилга 
жалб этилган. 
Тадқиқотнинг предмети
ни мифологик тасаввурлар ва образлар 
генезиси, мифологик архетипларнинг ҳозирги ёзма адабиётдаги поэтик 
трансформацияси, демифологизация ва ремифологизация назарияси, 
мифологемаларнинг асосий типлари ва семантик функциялари, мифологик 
насрнинг ўзига хос табиати, мифологиянинг ҳозирги ўзбек насри ривожида 
тутган ўрни каби масалалар ташкил этади. 

---

13 
Тадқиқотнинг усуллари. 
Диссертацияда қиёсий-тарихий, аналитик, 
тавсифий, қиёсий-типологик, қиёсий-тарихий, бадиий таҳлил, структур-
семиотик, руҳий таҳлил усулларига асосланган ҳолда илмий тадқиқот 
ишлари олиб борилган.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги
қуйидагилардан иборат: 
мифларнинг ёзма наср бадиий контекстидаги поэтик ўрни ва 
мифологизмларнинг бадиий матн структурасини ўрганиш асосида ҳозирги 
ўзбек адабиётидаги мифологик сюжет, мотив ва образларнинг ўсиш-ўзгариш 
хусусиятлари очиб берилган;
ҳозирги ўзбек насрида воқеликни мифларга хос идрок этиш ва уни 
бадиий гавдалантиришда мифопоэтик архетиплардан фойдаланиш 
анъанаси аниқланган ва унинг тадрижи кўрсатилган; 
бадиий мифологизмнинг ҳозирги насрдаги энг янги ва фаол 
талқинларидан бири «миф ижодкорлиги» бадиий идрок этилган 
воқеликни мифик тафаккур мезонлари асосида рамзий-метафорик 
тасвирлаш ёки «муаллиф неомифологизми» бўлиб, унинг ўзбек 
адабиётида «миф-ҳикоя» жанри шаклланишига асос бўлганлиги очиб 
берилган; 
неомифологизмларнинг поэтик тафаккур янгиланишига асос берувчи 
муҳим эстетик воситалар сифатида қўлланилишида муштарак ҳисобланган 
универсал мифологемаларни қўллаш ҳамда архаик мифологияга оид 
сюжет, образ ва метафорик атрибутлар асосида «мифосхема»ни яратиш 
усули бадиий-эстетик тафаккур тараққиёти учун асос-моҳият касб этиши 
очиб берилган; 
ўзбек романларининг бадиий контексти ва сюжет-композицион 
қурилишида муҳим семантик функция бажарувчи мифологизмлар архаик 
инонч-эътиқодларга 
алоқадор 
мифологик 
архетиплар 
диффузияси, 
мифологик сюжет ва мотивлар стилизацияси, жаҳон халқлари мифологияси 
элементларининг трансформацияси каби типлардан иборатлиги очиб 
берилган. 

---

14