Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 
ОТЎТ (OSI) очиқ тизимларнинг ўзаро таъсирлашиш 
 эталон модели 
Интернет-протоколлар стекини муҳокама қилиш билан таъкидлаш 
зарурки, бу протоколлар стекининг ягона ишлатилиши эмас. ХХ асрнинг 70-
нчи йилларида Стандартлаштириш бўйича халқаро ташкилот (ISO) 
компьютер тармоқларини ташкил этиш учун очиқ тизимларнинг ўзаро 
таъсирлашиши модели дейиладиган ОТЎТ (OpenSystemInterconnectionOSI) 
моделини таклиф этди.OSI модели еттита иловалар даржаси, тақдим этишлар 
даражаси, сеанс даржаси, транспорт даражаси, тармоқ даржаси, канал 
даражаси, физик даражалардан ташкил топган (11.3-расмга қаранг). Улардан 
бешталарининг функциялари Интернет стекидаги бундай номлардаги 
даражалар функциялари билан бир хил бўлади. OSI моделининг иккита 
қўшимча тақдим этишлар ва сеанс даражаларини кўриб чиқамиз. Тақдим 
этишлар даражасининг вазифасини интернет коммуникатив иловаларига 
маълумотларни алмашлашга имкон берадиган сервислар беради. Бу 
сервислар маълумотларни компрессиялаш, маълумотларни шифрлашни ўз 
ичига олади. Сеанс даражаси алмашлашда маълумотларни чеклаш ва 
синхронлаштиришни, 
шунингдек 
маълумотларни 
узатишнинг 

---

384 
ишончлилигини тешириш схемаларини ва маълумотларни қайта тиклаш 
схемаларини таъминлайди. 
Маълумотларни инкапсуляциялаш 
11.4-расмда охирги тизимлар орасида маълумотлар ўтадиган физик 
йўл, шу жумладан протоколлар стекининг барча даражалари орқали 
(юқорига ва чапга) ўтиши ва маршрутизаторларда қайта ишлаш 
тасвирланган. 
Энг муҳим тармоқ қурилмалариохирги тизимлар ва коммутаторлар (2-
даража маршрутизаторлари ва коммутаторлари) ҳисобланади. Охирги 
тизимлар каби кўприклар ва маршрутизаторлар тармоқнинг кўп даражали 
тузилмасини қўллайди, лекин улар фақат пастки даражаларга хизмат 
кўрсатади. 11.4-расмдан кўриш мумкинки, кўприклар фақат физик ва канал 
даражаларига, маршрутизаторлар эса физик, канал ва тармоқ даражаларига 
хизмат кўрсатади. Бу шу билан тушунтириладики, маршрутизаторлар IP 
протоколни қўллай олада, шу билан бир вақтда кўприклар бундай 
имкониятга эга эмас. Кўприклар IP-манзилларни эмас, фақат канал даражаси 
манзилларини танийди. Хостлар барча бешта тармоқ даражаларига хизмат 
кўрсатади, бу Интернет архитектураси ўз мураккаблигини катта қисмини 
охирги тизимларнинг “елкасига” беришини билдиради. 
11.4-расм.
Хостлар,кўприклар, маршрутизаторлар ва улар қўллайдиган 
коммуникацион модель даражалари 

---

385 
11.4-расм маълумотларни “инкапсуляциялаш” тушунчасини кўрсатади. 
Хост-жўнатувчи транспорт даражасига узатиладиган амалий даража М 
хабарини яратади. Транспорт даражаси хабарга транспорт даражасининг Ht 
сарлавҳаси дейиладиган қўшимча маълумотни қўшади, у транспорт 
даражасининг қабул қилиш томони орқали ишлатилади. Амалий даража М 
хабари ва транспорт даражасининг Ht сарлавҳаси транспорт даражасининг 
сегментини ҳосил қилади. Транспорт даражаси амалий даража хабарини 
ўзига инкапсуляциялади. Транспорт даражасининг сегменти тармоқ 
даражасига келиб тушади, у тармоқ даражаси дейтаграммасини ҳосил қилиш 
билан манба ва жўнатиш манзили каби тармоқ даражаси Hn сарлавҳаси 
маълумотини қўшади. Дейтаграмма канал даражасига келиб тушади, у канал 
даражаси кадрини ҳосил қилиш билан канал даражаси сарлавҳаси 
маълумотини қўшади. Биз кўришимиз мумкинки, ҳар бир даражада пакет 
иккита 
сарлавҳа 
ва 
маълумотлар 
майдонларидан 
ташкил 
топади. 
Маълумотлар майдони сифатида юқори даража маълумотлари қатнашади.