Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Транспорт даражаси 
Транспорт 
даражасининг 
асосий 
функцияси 
амалий 
даража 
хабарларини охирги нуқталар (мижоз ва сервер) орасида узатишдан иборат. 
Интернетда иккита TCP ва UDP транспорт протокллари мавжуд. ТСР 
протоколи мантиқий боғланиш ўрнатиладиган узатишни, яъни тўлиб кетиш 
назорат қилинадиган ишончли узатишни таъминлайди. ТСР узун хабарларни 
қисқароқ хабарларга бўлишни амалга оширади ва ўта юкланишни назорат 
қилади. UDP протоколи мантиқий боғланиш ўрнатилмайдиган узатишни, 
яъни маълумотларни бузилиши ва йўқотилишига йўл қўйиладиган ишончсиз 
алоқа турини таъминлайди. Транспорт даражасининг алмашлаш бирлиги 
сегментлар
дейилади. 
Тармоқ даражаси 
Тармоқ даражаси иккита хостлар орасида дейтаграммаларнинг 
узатлишини таъминлайди. Интернет трансорт даражаси протоколи (TCP ёки 
UDP) сегмент ва жўнатиш манзилини тармоқ даражаси IP протоколига 
узатади, тармоқ даражаси IP протоколи эса сегментни охирги хостга 
етказади ва уни транспорт даражасига тескари узатади. Тармоқ даражаси IP 
протоколига эга бўлиб, у дейтаграмманинг майдонини ва уларнинг 
таркибини маршрутизаторлар ва охирги тизимларга интерпретацияланишини 
(талқин 
қилинишини) 
аниқлайди. 
Тармоқ 
даражаси 
шунингдек 
жўнатувчидан манзилгача дейтаграммаларнинг йўлларини аниқлаш учун 
мўлжалланган кўп сонли маршрутлаштириш протоколларига эга. IP 
протоколи 
ва 
маршрутлаштириш 
протоколларининг 
функционал 
фарқланишига қарамасдан уларни одатда умумий IP ном остида 
бирлаштирилади, бу билан уларнинг глобал Тармоқни ташкил этилишидаги 
боғловчи роли таъкидланади. 
Канал даражаси 
Тармоқ даражаси пакетни охирги тизимлар орасида маршрутизаторлар 
туркуми орқали узатилишини таъминлайди. Битта тугундан бошқа тугунга 
пакетни (дейтаграммани) ҳаракатланиши учун тармоқ даражаси канал 
даражаси хизматларига мурожаат қилади. Канал даражасининг асосий 
функцияяси маршрутдаги тугунлар орасида дейтаграммаоарни узатишдан 
иборат.

---

383 
Канал даражаси ишлатиладиган алоқа линиясига мўлжалланган махсус 
протоколни ишлатади. Баъзан канал даражаси протоколлари тугунлар 
орасида ишончли узатишни таъминлайди. Транспорт ва канал даражалардаги 
ишончли узатишнинг фарқига эътибор беринг, ТСР протоколи хабарларнинг 
бутун ҳаракатланиши йўлида, канал даражаси протоколи эса фақат тугунлар 
жуфтлиги орасидаги ишончлиликни таъминлайди. Канал даражаси 
протоколларига Ethernet, Wi-Fi киради. Масалан, дейтаграмма битта 
оралиқда Ethernet протоколи орқали ва бошқа оралиқда РРР протоколи 
орқали қайта ишланиши мумкин. Модомики, жўнатувчидан манзилга йўл 
одатда 
турил 
жинсли 
алоқа 
линияларидан 
ташкил 
топар 
экан, 
дейтаграммаларни узатиш турли канал протоколлари орқали амалга 
оширилиши мумкин. Канал даражаси алмашлаш бирлигини биз кадрлар деб 
атаймиз. 
Физик даража 
Агар канал даржасининг вазифаси тармоқнинг қўшни тугунлари 
орасида кадрларни узатиш ҳисобланса, у ҳолда физик даража тугунлар 
орасида маълумотларнинг алоҳида битларини узатилишини таъминлайди. 
Физик даража протоколлари шунингдек ишлатиладиган алоқа линиясига 
(мис ўрама жуфтлик, бир модали оптик тола ва ҳ.к.) тўғридан-тўғри боғлиқ 
бўлади. Ethernet технологияси ўрама жуфтлик, коаксиал кабель, оптик 
толали кабель ва бошқа айрим линиялар турларини қўллаш учун 
мўлжалланган физик лараданинг кўплаб протоколларини қўллайди. Ҳар бир 
алоқа линияларида битни узатиш механизмлари турлича бўлади.