Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Обод ҳудуд
турар жой қурилиши, жамоатчилик 
бино ва иншоатлари, шу жумладан илмий тадқиқот институтлари ва уларнинг 
мажмуалари, кўчалар, майдонлар, парклар ва умумий фойдаланиш жойлари, 
шунингдек, санитар–ихота зоналарини яратишни талаб этмайдиган баъзи 
коммунал ва саноат объектларини жойлаштириш учун мўлжалланган бўлади. 
20
Шаҳар ва қишлоқ аҳоли пунктлари ҳудудини ривожлантириш ва қурилишни режалаштириш. Шаҳарсозлик 
нормалари ва қоидалари, 2.07.01.-03. –Т.: Ўзбекистон Республикаси Давлат Архитектура ва қурилиш қўмитаси. 
2003 . -6 б. 

---

264 
Ишлаб чиқариш ҳудуди
саноат корхоналари ва улар билан боғлик бўлган 
илмий муассасалар мажмуаларининг улардаги тажриба ишлаб чиқариш 
объектларини, коммунал омбор объектларини, ташқи транспорт иншоатларини, 
шаҳардан ташқари ва шаҳар атрофи алоқа йўлларини, муҳандислик иншоат ва 
тармоқлари, шунингдек ишчиларга хизмат кўрсатиш муассасалари ва 
корхоналарини жойлаштириш учун мўлжалланган бўлади. 
Қишлоқ аҳоли 
пунктларида ишлаб–чиқариш ҳудуди
қишлоқ хўжалик машиналари таъмир 
устахоналари ва гаражларини, уруғ ва ўғит омборларини, қишлоқ хўжалик 
маҳсулотлари ва чорва емлари омборларини, чорвачилик фермалари ҳамда 
қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлаш ва сақлаш буйича ишлаб 
чиқариш туридаги объектларни жойлаштириш учун мўлжалланади. 
Манзара 
дам олиш худуди
очиқ кўкаламзорлаштирилган ва сув билан таъминланган 
жамоат фойдаланиш майдонлари, шунингдек ниҳолхона ва санитар – ихота 
тизимидир.
Юқоридагилардан келиб чиқиб таъкидлаш мумкинки, аҳоли пункти 
ерлари мамлакатимиз аҳолисининг муқим яшаш жойи ҳисобланади. Ушбу 
тоифадаги ерлардан қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар каби маҳсулот 
ишлаб чиқариш манбаи сифатида эмас, балки ишлаб чиқаришни 
ташкиллаштириш ва такомиллаштириш базиси сифатида фойдаланилади.
Аҳоли пункти ерларининг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, улардан 
фойдаланиш мақсадлари аҳолининг иқтисодий–ижтимоий, маданий–маиший 
эҳтиѐжларини қондиришни назарда тутган ҳолда белгиланади. Яъни, аҳоли 
пункти ерларидан фойдаланишнинг бошқа тоифадаги ерлар каби бир эмас, бир 
қанча мақсадлари белгиланиши назарда тутилади. Шу сабабли бундай ерлар 
таркибида ер фондининг барча тоифаларини учратиш мумкин. Аҳоли пункти 
ерлари таркибидаги ер фондининг алоҳида тоифалари ҳуқуқий ҳолати ўзига хос 
хусусиятларга эга бўлади. Яъни, ушбу ер фонди тоифалари ҳар доим ҳам 
умумий тартибдаги ер фонди тоифалари билан бир хил ҳуқуқий режимга эга 
бўлавермайди. Масалан, шаҳарлар таркибидаги қишлоқ хўжалигига 
мўлжалланган ерлардан икки баравар кўп солиқ олинади.
Аҳоли пункти ерларидан фойдаланиш ҳам бир хил бўлмайди. Шаҳар ва 
посѐлка ерлари ҳуқуқий ҳолатида бир қатор умумийлик бўлиши мумкин. 
Масалан, бундай умумийлик шаҳар ва посѐлка ерларининг таркиби бир 
хиллигида кузатилади. Давлатнинг шаҳар ва посѐлка аҳоли пунктлари 
лойиҳаларини тузиш, ушбу ерларни бошқариш, ажратиб бериш, олиб қўйиш 
каби фаолияти посѐлка ерларига нисбатан шаҳар ерларидаги каби тадбиқ 
этилади. Қишлоқ аҳоли пунктлари ерлари аксинча ўзига хос хусусиятга эга 
бўлиб, улар қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши билан яқиндан боғланган 
бўлади. 
Яна бир хусусияти шундаки, аҳоли пункти ерларидан фойдаланиш 
ҳуқуқининг берилиши, яъни бошқарув жиҳатдан ҳам фарқлар бўлади. Шаҳар 
аҳоли пунктларининг ерлари туман, шаҳар ҳокимлиги томонидан бошқарилса, 
қишлоқ аҳоли пунктларининг ерлари туман ҳокимлиги томонидан ҳам, қишлоқ 
хўжалик кооперативи (ширкат хўжалиги) бошқарув органлари томонидан ҳам 

---

265 
бошқарилади (агар қишлоқ аҳоли пункти