Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти шорахметов шоакбар шорустамович

Иш сиртдан иш юритиш тартибида кўрилганида даъвонинг асоси ёки предмети ўзгартирилиши ёки даъво талабларининг миқдори кўпайтирилиши мумкин эмас.


1. Фуқаролик ишларини сиртдан кўрилишининг ўзига хос процессуал хусусиятлари ҳақида юқорида баён қилинганидек, судья ишда иштирок этувчи шахсларнинг талаблари ёки ўз ташаб­буси билан далиллар тўпламайди, фақат иш юзасидан тўпланган далилларни текшириш билан кифояланади.
Сиртдан иш юритиш тартиби фуқаролик суд ишларини кўриб ҳал этишга оид процессуал қонунларда кўрсатилган талабларга нисбатан бирмунча соддалаштирилган (осонлаштирилган) қоида­лар бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун Фуқаролик процессуал ко­дексидаги қатор қоидалар сиртдан ҳал қилув қарорини чиқаришда татбиқ этилмайди.
Демак, ишни бундай тартибда кўрилишида ҳам суд далилларни текшириши, тарафларнинг талаб ва эътирозларини ҳам эътиборга олиши лозим. Ушбу қоиданинг иккинчи қисмида кўрсатилганидек, даъвогарнинг ҳуқуқлари маълум даражада чегаралаб қўйилганли­гини кўрамиз. Бунга кўра, у даъво талабларини асосини, пред­метини ўзгартириш, даъво талабларини миқдорини кўпайтириш ҳақли эмас. Агар бундай ҳуқуқ даъвогарга берилганда эди, жавоб­гарни бундан бехабар бўлиши, унинг ҳуқуқлари поймол бўлишига олиб келган бўлар эди.
Сиртдан иш юритиш тартиби ҳам суд мажлиси процессуал қонунчиликда кўрсатилган умумий қоидалар асосида ўтказилади.
2. Сиртдан иш юритиш тартибида иш кўришда ишда иштирок этувчи шахслар қўшимча гувоҳларни чақириш, ашёвий далилларни тақдим қилишга ҳақли бўлмайдилар.
Иш сиртдан иш юритиш тартибида кўриладиган ишда иштирок этувчи шахслар фуқаролик ишларини умумий қоидалар асосида кўрилганидек, даъвогар ўз аризасида баён қилинган талабларнинг асосини ёки предметини ўзгартиришга, даъво талабларини миқ­дорини оширишга ёки камайтиришга, улардан бутунлай ёки қисман воз кечишга ҳақли.
Жавобгар даъвогарнинг талабини тўлиқ ёки қисман тан олишга ҳақли. Даъво ишининг тарафлари процесснинг исталган босқичида келишув битимини тузиш орқали ишни якунлашга ҳақлидир.
Агар даъвогарнинг даъводан воз кечиши, жавобгарнинг даъво­ни тан олиши ва тарафларнинг келишуви битими қонунга хилоф бўлса ёки бошқа шахсларнинг ҳуқуқлар ва қонун билан қўриқлана­диган манфаатларини бузса, суд даъводан воз кечишни, даъвони тан олишни қабул қилмайди ва келишув битимини тасдиқламайди.