Ўзбекистон иқтисодиётида темир йўлларнинг ўрни

Sochiladigan qumlar tarqalgan hududlar. Bu hududlarda temir yo`lni qum uyumi bosmasligini ta`minlash va tuproq ko`tarmani tuproq deflyatsiyasi (puflab chiqarish) jarayonidan muhofaza qilish shart. Trassalashda qurilayotgan tuproq ko`tarmaga shamol va qum oqimi hosil bo`lish va harakatiga ta`sirini hisobga olish talab etiladi. Tekislik maydonlaridagi mustahkamlanmagan qum sharoitida (o`simliklar o`smaydigan joylarda) qum massalari jadallik bilan siljib yuradi. Qum tepaliklari tizimlari, shuningdek inshootlar shamolga qaragan va shamoldan pana bo`lgan tarafda shamol tezligi pasaygan, qum qatlamlari hosil bo`ladigan bo`shliqlarga ega.
Tuproq ko`tarmani qum uyumlaridan va shu bilan birga deflyatsiyadan asrash maqsadida o`simliksiz va qisman o`simlik o`sgan qum tepaliklari tarqalgan uchastkalarda, balandligi kamida 0,6 m, ko`chib yuradigan qum uchastkalarida – 0,9 m va undan ortiqroq tuproq ko`tarma loyihalanib, ular, qoidaga ko`ra, chuqurligi 0,2 m gacha bo`lgan rezervlar hisobiga tiklanadi. Bunda qiyaliklar va yo`l chekkasini mustahkamlash chora-tadbirlari ko`zda tutilishi lozim.
O`yiqlar jihozlanishi muqarrar bo`lgan hollarda ularning ko`ndalang profili o`yiq chuqurligiga muvofiq loyihalanadi. Chuqurligi 2 m gacha bo`lgan sayoz o`yiqlar ochiq, otkoslari 1:10 va undan yotiqroq qilib loyihalashtirilib, bu ularni qum bosishidan himoyalaydi. Ko`ndalang profil bunday ko`rinishga ega bo`lganida shamol oqimi tezligi ortadi. 2 m dan chuqur o`yiqlar otkoslari qiyaligi 1:2 gacha qilib loyihalanadi. Ularda eni 0,5.... 2,0 m bo`lgan kyuvetorti tokchalari ko`zda tutiladi. Agar bunday o`yiqlarni yanada yotiq otkosli qilib qurilsa, o`yiqdan esadigan shamol oqimi tezligi ortib, otkoslardagi tuproqni uchirib ketishi mumkin.
Chang uyumlariga duchor bo`lgan hududlarda loyiha bo`yicha mexanik himoya vositalari, yo`lni chang bilan qoplash manbai bo`lgan joylarda (keng rezervlar, trassaga tutash polosadagi tuproqning ochiq yuzalari) qum mustahkamlaydigan o`simliklarni ekish bilan birga qo`shib ko`zda tutiladi. Himoyaga olingan mintaqa dorasida mustahkamlangan qumlar buzilishiga qarshi chora-tadbirlar oldindan rejalashtiriladi (mol boqish, saksovul va boshqa o`simliklardan yoqilg`i tayyorlash taqiqlanadi)