Ўзбекистон иқтисодчилари XIII форуми

Ключевые слова:
рынок труда, барометр занятости, методология, балансовая 
статистика, социологические опросы, эконометрический анализ.
 
METHODOLOGY OF EMPLOYMENT BAROMETER INDEX ASSESSMENT 
 
Naylya Ibragimova, 
 IFMR, head of project, PhD,
E-mail: [e-mail], 
Anvarxuja Shoazizov,
IFMR, lead researcher,
E-mail: [e-mail] 
 
Abstract:
the employment barometer can serve as a tool to overcome the lack of awareness of the 
balance between supply and demand in the labor market by simplifying the process of processing and 
interpreting redundant and unstructured labor market information. In addition, the employment barometer 
can also be used to assess the impact of regulatory requirements on hiring plans in businesses. 
The article describes the employment barometer as an innovative tool for analyzing the labor 
market, which allows you to measure the pulse of the economy and respond in a timely manner to changes, 
and offers for its implementation. 
Keywords:
labor market, employment barometer, methodology, balance sheet statistics, opinion 
polls, econometric analysis. 
 
Кириш. 
Меҳнат бозорининг таҳлили долзарб масала бўлиб, ҳозирги кундаги реал вазиятни 
аниқлаш вазифаси – таҳлил ўтказишда инновацион ёндашувларни, янги таҳлилий инструментларни 
қўллашни талаб этади. Шундай инструментлардан бири – бандлик барометридир.
Бандлик барометри – бу мамлакатдаги фирма ва корхоналарда ўтказилган сўровномаларга 
асосан иш берувчиларнинг ишчиларга бўлган эҳтиёжлари тўғрисида маълумот берувчи индекс 
ҳисобланади.
Германияда бандлик барометри 2015 йилдан бери Мюнхен университети Лейбниц иқтисодий 
тадқиқотлар институти ҳузуридаги Макроиқтисодиёт Маркази [1,2] томонидан жорий қилинган. 
Бандлик барометри иқтисодиётнинг саноат, савдо, қурилиш ва хизмат кўрсатиш соҳаларида фаолият 
юритувчи 9000 та фирма ва ташкилотлари ўртасида ўтказилган сўровнома асосида ҳисобланган. 
Финляндия – иқтисодий ривожланиш бўйича дунёдаги энг яхши прогнозлаш тизимларидан 
бирига эга бўлган, шунингдек, бу маълумотларни тарқатишнинг самарали механизмларини яратишда 
катта тажрибага эга бўлган мамлакат. Биринчи барометр 2008 йилда Финляндиянинг жануби-ғарбий 
минтақасида ишлаб чиқилган ва 2010 йилда шунга ўхшаш барометрлар Финляндиянинг ўнта ва 

---

50 
Польшанинг бир қанча вилоятларида киритилган. 2011 йилда Финляндиянинг барча ҳудудларида
бандлик барометрлари жорий этилди [3]. 
Иқтисодий ривожланиш, транспорт ва атроф-муҳит марказлари (ELY марказлари) Финляндия 
ҳудудларида давлат бошқаруви ва ривожланиш муаммоларини ҳал қилиш учун жавобгардир. 
Уларнинг таркибий бўлинмалари – бандлик ва иқтисодий ривожланиш бюроси (ТE-офис), улар 
маҳаллий аҳоли бандлигини қўллаб-қувватлайди ва иш қидирувчиларнинг ишга жойлашишига 
кўмаклашиш орқали меҳнат бозорига тайёргарлигини яхшилайди. 
Меҳнат бозоридаги мавжуд вазиятни баҳолаш ва кейин барча манфаатдор томонларни касби 
бўйича иш изловчиларнинг дефицити / профицити тўғрисида хабардор қилиш учун, ТE-офис 
ходимлари бандлик барометрини шакллантирадилар (occupational barometers). 
Финляндиянинг ҳар бир минтақасида "бандлик барометри" ни тузиш бир неча босқичда 
амалга оширилади. Дастлабки босқичда ТE-офис ходимлари статистик маълумотлар ва эксперт 
баҳолашидан фойдаланиб, тахминан олти ой мобайнида 250 та касб учун меҳнат ресурсларига бўлган 
талабни баҳолайдилар. Кейин иккинчи босқичда бир хил касблар бўйича талаб ва таклиф баланси 
баҳоланади. 
Бандлик барометри Финляндияда иш қидирувчиларга хизмат кўрсатиш, касбга йўналтириш, 
ишчилар ҳаракатчанлигини (минтақавий ва профессионал) тарғиб қилиш, янги ҳудудларда иш 
берувчиларга маслаҳат бериш, касбий тайёргарлик ва катталарни қайта тайёрлашни режалаштириш, 
меҳнат бозорини таҳлил қилиш (истиқболли касбларни аниқлаш, ишчи кучи етишмаслиги ва бошқа) 
учун ишлатилади. 
Методологиянинг катта плюси бандлик барометри бир неча йиллар давомида шаклланса, бу 
"касбнинг ҳаётий цикли" ни кузатиш имконини беради. Шундай қилиб, "нафақадаги касблар" ни, 
яъни иш берувчиларнинг талаби вақт ўтиши билан камайиб борадиган ва охир-оқибат касбнинг 
«ўлиши» га олиб келадиган касбларни аниқлаш мумкин бўлади. Бу уларнинг минтақавий меҳнат 
бозоридан якуний «чиқишини» тахмин қилиш имконини беради. Худди шундай равишда, 
иқтисодиётда талаб юқори бўлган касблар ҳақида хулоса чиқариш мумкин. Бу маълумот ёшлар ва 
кенг аҳоли ўртасида касбга йўналтириш ишларини олиб боришда қўлланилиши мумкин. 
Аналитик восита сифатида бир неча вақтлар мобайнида бандлик барометридан фойдаланиш 
минтақавий меҳнат бозорининг ҳолати, асосий касбларга бўлган талаб ҳақида хулоса чиқариш, 
минтақадаги ишчи кучининг касбий ва малакавий таркибини прогноз қилиш, меҳнат бозоридаги 
қарорлар, таълим ва касбга йўналтириш ва маълумотли бошқарувни амалга ошириш имконини 
беради. 
Шунингдек, бандлик барометри бўйича сўровномада қўшимча равишда тадбиркорларнинг 
янги ишчиларни жалб қилиш режаларига таъсир кўрсатадиган асосий сабаблар ва хатарларига оид 
саволларни ўрганиш мумкин.