Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия институти спорт гимнастика машғулотининг

4.2 Тайёргарлик концепцияси
Юқори натижаларни мў лжаллайдиган спорт гимнастикасида спортчилар тайёргарлигининг бош мақсади уларнинг энг йирик мусобақаларда муваффақиятли иштирок этишлари ва авалдан режалаштирган юксак спорт-техник натижаларга эришишлардир. Бу ерда мусобақа ва мусобақа фаолияти, умуман катта спортда бў лгани каби бирламчи, машқ фаолияти эса иккиламчи бўлиб биринчисига бў йсунади.
Шунинг учун юқори малакали гимнастикачиларнинг тайёргарлик тизимидаги мақсад модели бу мусобақа фаолиятининг моделидир. шусабабли мазкур фаолият синчиклаб ў рганилиши, башорат қилиниши ва назарий ҳолда амалий жиҳатдан мувофиқ равишда моделлаштирилиши керак.
Олий малакали гимнастикачилар тайёргарлигининг асосий стратегияси ў қув-машқ жараёнида мусобақа фаолиятининг асосий ў лчамларини унинг хақиқий талабларидан анча юқорилашиб қайта-қайта моделлаштиришдан иборат.
Юқори малакали гимнастикачиларни тайёрлашнинг муҳим вазифаларидан рақобатбардош мусобақа машқларини моҳирона бажариш техникасини мукаммал Ўзлаштир иб олиш, маҳорат мезонларидан бири эса уларни кескин спорт курашлари шароитида белгиланган самарадорлик билан бехато ва ишончли бажаришдан иборат.
Юқори малакали гимнастикачиларни тайёрлаш концепцияси гимнастик кўпкурашнинг барча турларидаги мусобақа машқлари мураккаблигини ошириб боришни айни вақтда бажариш техникаси маҳорати ва мусобақалардаги ишончлийликни юксалтиришни назарда тутади. Бу вазифалар миллий терма жамоага номзодларнинг мусобақа дастурига Ўзига хос ў та мураккаб унсурлар ва уларнинг шодесини вақт бўйича тў лқинсимон тарзда тақсимланган катта хажмли ва Юқори шиддатли машғулот юкламаларини қў ллаш ҳамда тикланишнинг мувофиқ воситаларидан фойдаланиш ёшллари билан ҳал этилади.
Концепциянинг асосий белгиси чет эллик рақибларни тайёргарликнинг асосий ў лчамлари (машқларни Ўзига хослиги ва мураккаблиги, бажариш техникаси маҳорати, бундан ташқари, бу мусобақа қоидалари томонидан ҳам рағбатлантирилмайди ва муваффақияцизликлар эҳтимолини ҳам оширади; ФИЖ техник қў миталари бугунги кун шарт-шароитидан анча олдинга кетиб қолган футурист-гимнастикачиларнинг янгиликлари қадрига етмасликлари ҳам мумкин. Гимнастика тарихида бундай фавқулодда ходисалар содир бў лган.
Жаҳон гимнастика ҳамжамияти ў рнатилган қадриятларни қайта баҳолаб, ривожланишнинг янада Юқорироқ даражасига ў тиш учун етилиши лозим. Энг аввало, бу барча хакамлар учун мажбурий бўлган мусобақа қоидалари ва мураккаблик жадвалларини ишлаб чиқувчи ФИЖ эркаклар ва аёллар техник қў миталарига тегишли. Тажрибаларнинг кў рсатишича, асосий рақиблар устидан ишончли ғалаба қозониш учун велосипедчилар тили билан айтганда, уларни тайёрликнинг асосий ў лчамлари бўйича «бир ғилдиракка» Ўз иб ў тишнинг Ўз и кифоя.
Юқори даражадаги натижаларга эришишлари учун гимнастикачилар кўп йиллар мобайнида жуда катта ҳажмли ишларни амалга оиширишлари керак. Айниқса, жаҳон гимнастикасининг энг юксак намоёндалари сафига кириб бориш босқичида кўп машқ қилиш талаб этилади. Сў нгги ў н йилликлар ичида Юқори малакали гимнастикачилар машғулот ва мусобақа юкламаларининг ўсиши кутилмоқда.
Айни вақтда, олимлар ва адабиётчилар одатдаги шароитларда машғулот Юкламалари ҳажмини шунчаки механик жиҳатдан кўпайтириш Юқори малакали спортчиларни тайёрлаш самарадорлигини ошириш муаммосини Ўз Ўз идан ечиб қў я қолмаслигини кўп бор та`кидлаганлар. Бунинг устига, шундай ёндашув кўпинча техник маҳоратни такомиллаштириш сур`атларига салбий та`сир кў рсатади, гимнастикачилар таянч-ҳаракат аппаратининг зў риқиши ва жароҳатлар миқдорининг ортишига олиб келади.
Шундай қилиб, машғулот юкламасини кўпайтириш зарурати билан ҳам гимнастикачиларнинг, ҳам улар атрофидаги муҳитнинг (снарядлар, асбоб-анжомлар, жиҳозлар) имкониятларини ме`ёрлаш орасида зиддият юзага келади. Шунингдек, яна та`кидлаш керакки, ҳозирги замон Юқори натижалар гимнастикасида юклама ҳажми руҳий, биологик ва ижтимоий соҳаларда чегаравий даражага яқинлашиб қелмоқда. Шунинг учун мазкур муаммони ҳал этишнинг экстенсив ёшллари (юклама хажмини механик ошириш) ма`лум даражада тугаб бораётир. Заҳираларни тайёргарликни жадаллаштиришдан излаш лозим.
Ривожлантирилаётган концепцияда кў рсатилган зиддият гимнастика асбоб-анжомлари ва тайёргарлик технологиясини мунтазам такомиллаштириш, иш ҳажмини яна ҳам юқорироқ жадаллик доираларида уни янада тезлаштириш ҳисобига хал қилинади. Бунда гимнастикачиларнинг ҳаракат имкониятларини яна ҳам тўла ва ҳавфсиз равишда амалга оиширишга ёрдам берадиган махсус ташқи ва ички шароитлар яратилади. Алоҳида та`кидлаш керакки, Юқори малакали гимнастикачиларни интеграл тайёрлашнинг Россия технологиясида унинг педагогик таркибий қисмини такомиллаштириш «бурчакнинг боши» саналади.
Мумтоз (классик) дидактик тамойилларга таянган ҳолда юқори малакали гимнастикачиларни тайёрлаш концепцияси уларнинг мураккабни оддийдан Ўзлаштириш талабини тў лдиради. Бу демак – нисбатан оддий унсурни (масалан, эгилиб сал`то қилиш) ў рганаётган вақтда уни фақат хакамлар нуқтаи назаридан бехато бажариши даражасидагина эмас, балки шундай ў лчамлар даражасида ў рганиш керакки, бу гимнастикачига анча кейин унсурни (масалан, иккиланган, уч-- сал`то) тез Ўзлаштириш имконини берсин.
Бу ҳолатда оддийдан мураккабга томон ёшл Ўз ининг бир томонлама ёналиш ини Ўз гартириб, яққол ифодаланган «мокисимон» хусусиятга эга бўлади, я`ни вақти-вақти билан мураккабдан оддийга қайтиб, бу шаклан оддий ҳаракатни ў лчамлар жиҳатидан анча мураккабга айлантиради. Шунга кўра махсус базали тайёргарлик алоҳида аҳамият касб этиб, миллий терма жамоанинг ў қув-машқ тайёргарлиги жараёнида унинг тутган ў рни нафақат пасаймайди, балки, аксинча, яна ортиб боради.
Интеграл тайёргарлик концепциясининг блок-шема 9-расмда кў рсатилган. Унинг марказидаги 6 та япроғи бир-бирига чатишиб кетган гул шаклида тайёргарликнинг асосий турлари тузилиши, уларнинг Ўз аро бирлиги ва Ўз аро алоқадорлиги очиқ-ойдин ифодаланган. Улар биргаликда ягона интеграллаган технологик тизим тарзида ишлайдилар.