Ўзбекистон бадиий академияси

 
17-rasm. a) b)
18-rasm
Teoremaga asosan ikkinchi tartibli sirtlarning ocherki (konturi) ikkinchi 
tartibli egri chiziqdan iboratdir.Bu teorema ikkinchi tartibli sirtlarni tasvirlashda 
alohida ahamiyatga ega, chunki ikkinchi tartibli sirtlar koʻpincha, chizmada 
oʻzlarining ocherklari bilan beriladi. 
Isboti
. 
1. Parallel proyeksiyalashda ikkinchi tartibli sirtlarning xossasiga 
asosan uni har qanday tekislik bilan kesganda ikkinchi tartibli tekis egri chiziq 
hosil boʻladi. Bu egri chiziqning ixtiyoriy vaziyatdagi tekislikdagi parallel 
proyeksiyasi umumiy holda ikkinchi tartibli egri chiziq boʻladi. 
Kesuvchi tekislik ikkinchi tartibli sirtning simmetriya tekisligi boʻlib, asosiy 
proyeksiyalar tekisliklarining biriga parallel boʻlsa, kesimning shu proyeksiyasi 
tekisliklaridagi parallel proyeksiyalari oʻziga kongruent boʻladi. 
a)

b) 
 
 
v)
g) 
19-rasm 
2. Markaziy proyeksiyalashda 
S
markaz boʻyicha biror ikkinchi tartibli 

sirtni proyeksiyalar tekisligi 
P
ga proyeksiyalaymiz. Bunda proyeksiyalovchi 

---

23 
nurlar toʻplami oʻrovchi konus sirtini hosil qiladi. Oʻrovchi konus sirti berilgan 

sirt bilan bitta tekis egri chiziq boʻyicha urinadi. Bu egri chiziq berilgan 
sirtning 
S
markaz boʻyicha ocherki hisoblanadi. 
Hosil boʻlgan proyeksiyalovchi konus sirtini ixtiyoriy 
P
tekislik bilan 
kesganda kesimda ikkinchi tartibli egri chiziq hosil boʻladi.
Birinchi bob boʻyicha xulosa 
Chizma geometriya fanida “Ikkinchi tartibli sirtlarni oʻzaro kesishish 
chiziqlarini yasash va ularni amaliyotda qoʻllanishi” mavzusini Oliy taʻlim 
muassasalarida oʻqitilishi oʻrganildi va ilmiy jihatdan tahlil qilindi, uning 
oʻqitish metodikasini takomillashtirish zarurligini koʻrib chiqildi. Buning uchun 
Ikkinchi tartibli sirtlarning oʻzaro kesishish chizigʻini yasash nazariyasining 
barcha tamoillari mohiyatidan kelib chiqib, “Ikkinchi tartibli sirtlarning oʻzaro 
kesishish chiziqlarini yasash va ularni amaliyotda qoʻllanilishi” mavzu boʻyicha 
oʻqitish samaradorligini oshirishga e‟tibor qaratildi. 
Pedogogik faoliyatda umumiy holdagi ikkinchi tartibli sirtlarning chizmada 
va analitik usullarda berilishining nazariy tamonlama oʻrganildi.
Ikkinchi tartibli sirtlarni oʻzaro kesishish chiziqlarini yasash va ularni 
amaliyotda qoʻllanilishi mavzusini oʻqitishda taʻlim jarayonida faollashtirishda, 
talabalar faolligini oshirishda, mustaqil fikrlash koʻnikmalarini rivojlantirilishi 
bilan bogʻliq masalalarini samarali hal etish imkoniyati yaratildi.