Ўзбекистон бадиий академияси

 
7-rasm 
 
8-rasm
9-rasm 
 
Bu silindrning tenglamasi 
x² + y²=R²
boʻladi. 
R
miqdor 
a 
va 
i
toʻgʻri 
chiziqlar orasidagi masofadir.
Bir pallali giperboloid, konus va silindr sirtlari ham aylanish, ham chiziqli sirtlar 
turiga kiradi.

---

13 
Tor sirti.
Adabiyotlardagi berilgan ta‟rifga koʻra biror aylananing shu aylana
tekisligida yotuvchi, ammo aylana markazidan oʻtmaydigan, ixtiyoriy i oʻq 
atrofida aylanishidan hosil boʻlgan sirt tor sirti deyiladi
1
.

Yasovchi 

m 
aylana radiusi 
r 
va aylana markazidan 
i
oʻqqacha boʻlgan 
R
masofalarning oʻzaro nisbatiga koʻra tor sirtlari turlicha boʻladi. 

r
boʻlganda yasovchi 
m(m′, m″)
aylana aylanish oʻqi 
i(i′, i″)
ni 
kesmaydi va hosil boʻlgan tor ochiq tor yoki halqa deyiladi (10,a-
rasm). 

r=R
boʻlganda yasovchi 
m(m′, m″)
aylana aylanish oʻqi 
i
(
i
′, 
i
″) ga 
urinadi. Bunday tor yopiq tor deb ataladi (10,b-rasm). 

r>R
boʻlganda yasovchi 
m(m′, m″)
aylana aylanish oʻqi 
i
(
i
′, 
i
″) ni 
kesadi. Bu holda xosil boʻlgan tor ham yopiq tor deyiladi (10,v-rasm).
 
a) 
 
 
 
 
b) 
 
 
 
v) 
10-rasm 
 
Tor sirtning aniqlovchilari 
i
aylanish oʻqi va 
m
yasovchi aylana boʻladi va 

 (i, 
a) 
tarzida yoziladi. 
Ixtiyoriy tekislik torni 4-tartibli egri chiziq boʻyicha kesadi, shuning uchun 
tor 4-tartibli sirtdir. 
Markazi koordinatalar boshida va 
r=R
boʻlgan tor sirtining tenglamasi 
quyidagi koʻrinishda yoziladi:
(z² + x² + y²)²-4R²(x² + y²)=0. 
1
Murodov Sh.K., va boshqalar «Chizma geometriya». -T,: «Iqtisod-Moliya» nashriyoti, 2008-y., 153-b. 

---

14