Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси «маълумотлар узатиш тизимлари ва тармоқлари»

 
Х.500 хизматининг кириш усули ва қурилиш асослари. 
Х.500 иккита 
асосий компонентлардан ташкил топган: DUA (фойдаланувчи агенти) ва 
DSA (тизим агенти). DUA ўзида Х.500 нинг клиентини ёки фойдаланувчи 
интерфейсини ташкил этади. У ўзи алоҳида қисм бўлишиям мумкин ёки 
бошқа клиентларга бирлашиши мумкин.
 
DUAs
 
(фойдаланувчи агенти) ва DSA (тизим агенти) бир-бири билан 
қуйидагилар ёрдамида ўзаро алоқа қилиши мумкин (16.1- расм): 
-
TCP/ IP; 
-
APS (модемга кириш); 
-
X.25 (умумий / шахсий фойдаланишдаги Х.25 тармоғи); 
Маълумотнома ҳар бир ахборотнинг маълум бир қисмини ташкил 
этувчи DSA лар йиғиндисидан иборат. Х.500 тақсимланган маълумотнома 
сифатида бир нечта серверларда яратилган бўлса ҳам, фойдаланувчи нуқтаи 
назаридан у битта катта маълумотлар базаси DIB (Directory Information Base) 
га ўхшайди. Бу уланиш протоколи DSP протоколи томонидан амалга 
оширилади. Ушбу тавсияномалар асосида дунёда дунёвий тақсимланган 
маълумотномаларни ишлаб чиқиш бўйича бир нечта лойиҳалар ишлаб 
чиқилган, улар шартли равишда Оқ варақалар (телефон ва электрон 
манзиллари ёзилган одамлар рўйхатини ташкил этади) ва сариқ варақалар 
(телефон ва электрон манзиллари ёзилган ташкилот ва фирмалар рўйхати) 
деб аталади. 
TCP/IP, X.25, APS TCP/IP, X.25, APS 
TCP/IP, X.25, APS TCP/IP, X.25, APS
16.1- расм. Х.500 маълумотномасининг ҳар хил қисмларига руҳсати 
DSA 
DUA 
DSA 
DUA 
Умумий фойдаланиш-
даги Х.25 тармоғи 
Интернет 

---

91 
АҚШ да иккита 
Оқ варақалар
мавжуд. Биринчиси-фидерал 
маълумотнома, иккинчиси эса American Business Information-фирмаси 
томонидан қўллаб-қувватланувчи маълумотнома. 
Кейинги маълумотнома - бу 
Сариқ варақалар
(Yellow Page). Сариқ 
варақалар-бу фирмаларнинг манзиллари, почта, электрон манзилларини 
айрим пайтларда ҳатто фирма ҳақида қисқача маълумот олиш имконини 
берувчи маълумотнома. АҚШ да Сариқ варақалар уюшмаси ташкил этилган 
(Yellow Pages Publishers Association).
Сариқ варақалар тақсимланган маълумотномаси Осиёда кенг 
тарқалган. Буларга Япония, Гонг-Конг, Хитой, Ҳиндистон, Индонезия, 
Корея, Малайзия, Филиппин, Сингапур, Таиланд, Тайван каби давлатлар 
киради. Сизга агар маълумот керак бўлса, ҳар бир мамлакатнинг 
маълумотномасига мурожаат қилишингиз мумкин.
Германия (Олмония) Yellow Page ни қўллаб-қувватлайди. АҚШ да бир 
нечта Yellow Page лар фаолият юритади: АҚШ нинг Фидерал Сариқ 
варақалар фирмаларининг тиматикалари, бизнес, компьютер технологиялари, 
медицина, хизмат кўрсатиш, илм ва бошқалар бўйича топиш имконини 
беради.
American Business Information компаниясининг Сариқ варақалари 
маълумотномасида 14 миллионга яқин фирмалар рўйҳатга олинган.
Энг янги лойиҳа - АҚШ нинг