Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети “Маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси «маълумотлар узатиш тизимлари ва тармоқлари»

Мультисервис тармоқлар муаммоларига тааллуқли бўлган асосий 
таърифлар 
Кейинги авлод алоқа тармоғи 
(
Next Generation Net, NGN
) – алоқа 
тармоқларини қуриш концепцияси бўлиб, хизматларнинг чекланмаган 
кўламини таъминлайдиган ва ушбу хизматлар кўрсатишни бошқариш, 
шахсийлаштириш ва тармоқ ечимларни бир хиллаштириш ҳисобига янги 
хизматларни яратиш бўйича имкониятларига эга тармоқдир. Кейинги авлод 
алоқа тармоғи тақсимланган коммутация билан универсал транспорт 
тармоғининг амалга ошириш, охирги тармоқ тугунларида хизматларни 
кўрсатиш функцияларини киритиш ва анъанавий алоқа тармоқлари билан 
интеграциялашни ўз ичига олади. 
Мультисервис тармоғи 
(МТ) - NGN концепциясига мувофиқ қурилган 
ва хизматларнинг чекланмаган тўпламини кўрсатишни таъминлайдиган 
алоқа тармоғи. 
Мультипротокол тармоғи
– мультисервис тармоғи таркибига 
кирадиган, узатишнинг турли протоколларидан фойдаланган ҳолда 
ахборотнинг турли турлари кўчишини таъминлайдиган алоқанинг транспорт 
тармоғи. 

---

168 
Ахборот-коммуникация тармоғи
(аввал «ахборот тармоғи», «компьютер 
тармоғи» ва бошқ атамалар қўлланилган) – технологик тизим бўлиб, ўз ичига 
етказиш воситасидан ташқари, ахборотни сақлаш, қайта ишлаш ва излаш 
воситасини олади ҳамда фойдаланувчиларни электр алоқа билан таъминлаш 
ҳамда улар томонидан зарур ахборотдан фойдалана олиш учун 
мўлжалланган. 
Телекоммуникация соҳасини ва ахборотлаштириш воситаларини 
интеграциялаш ва конвергенциялаш жараёнлари 2015 йилгача даврда 
телекоммуникация 
тармоқларини 
ахборот-коммуникация 
(инфокоммуникация) тармоқларига
ўзгартириш имконини беради. 
3.
 
Мультисервис тармоғини ташкил қилиш 
Мультисервис тармоқларининг архитектураси стандартлаштириш 
бўйича халқаро ташкилотлар томонидан ишлаб чиқилган техник ечимларга 
кўп ҳолларда таянади. Бугунги кундаги муҳим масалалардан бири бўлиб 
барча 
тармоқ 
технологияларини 
кейинги 
авлод 
мультисервис 
тармоқларининг 
ягона 
архитектура 
концепциясига 
сифатли 
трансформациялаш стратегиясини ишлаб чиқиш ҳисобланади.
Анъанавий тармоқларни трансформациялаш стратегияси соҳасида энг 
кўрсаткичли ташаббуслар бўлиб Multiservice Switching Forum (MSF) ва 
International Softswitch Consortium (ISC) ташкилотларнинг иши ҳисобланади. 
Иккала ташкилотлар овоз, маълумотларни узатиш хизматларини кўрсатиш ва 
ахборот тузилманинг мультимедиасини ривожлантириш масалаларини ҳал 
этиш учун кучни кўрсата олади. Бироқ ISC мультисервис архитектурасини ва 
IP-технологиялар базасида иловаларни ривожлантириш тўғрисидаги ўз 
қарашларни асослаган вақтда MSF ташкилоти АТМ технологияси базасида 
тақсимланган мультисервис ахборот тузилмасини ривожлантириш ғоясига 
қаратди. Мультисервис тармоғининг оптимал архитектурасини аниқлаш учун 
турли ахборот тизимларига хизмат кўрсатадиган мультисервис тармоқларига 
қўйиладиган замонавий талабларни, шунингдек унинг ишлашини ҳисобга 
олган ҳолда қуйидаги хулосаларга келиш мумкин: 
· МТ турли хил, мультимедиа трафик (маълумотлар, овоз, видео) 
узатилиши таъминлаши керак; 
· МТ мультимедиа трафикни узатишда сервиснинг талаб этиладиган 
сифатини таъминлаши керак; 
· МТ корпоратив буюртмачилар учун виртуал хусусий тармоқларни 
қуриш имкониятини ўз ичига олиши керак; 
· МТ охирги фойдаланувчиларнинг тармоқ ресурсларидан юқори 
тезликли фойдалана олишни таъминлаши керак; 
· МТ ўз компонентларини такрорлаш имконияти ва уларни оператив 
алмаштириш имконияти ҳисобига ишончли ишлашини таъминлаши керак. 
Мультисервис тармоғига қуйиладиган бундай юқори талаблар унинг 
айрим тузилиш принциплари ва методларини яратишни кўзда тутади. 
Тармоқлар тузилишининг умумий амалиётинидан келиб чиқиб, маълумотлар 

---

169 
узатишнинг ҳар қандай замонавий тармоғи қуйидаги асосий поғоналарга 
ажратилган бўлиши мумкин: 

Таянч 
– объектлар ўртасидаги транспорт хизматларини ўз ичига 
оладиган тармоқнинг юқори унумли ядро. Таянч даража пакетларни юқори 
тезликли узатиш мақсадида лойиҳалаштирилади. Ушбу даражаларда таянч 
даражанинг унумдорлигини камайтиришга олиб келиши мумкин бўлган 
пакетлари (фильтрация ёки фойдалана олиш даражаси каби пакетлар) бўлган 
ҳар қандай манипуляция кўзда тутилмайди; 

Оралиқ
– турли табиатли ахборот, адресациялашнинг, трафикни 
бошқаришнинг, кўрсатиладиган хизматларнинг кафолатли сифатини (QoS) 
таъминлашнинг айрим параметрлари, кенг эшиттиришли хабарлар 
параметрлари, хавфсизлик сиёсати ва бошқалар интеграцияланишини 
белгилайдиган даража; 
Таянч поғона 
Юқори тезликли узатиш 
Чегаравий поғона 
Агрегациялаш, QoS 
Фойдалана олиш поғонаси 
Абонентларнинг фойдалана олиши 
23.1-расм Мультисервис тармоқнинг тузилиши 

Фойдаланувчи 
(фойдалана олиш) – корпоратив фойдаланувчилар кўзда 
тутиладиган охирги фойдаланувчилар томонидан маълумотларни узатиш 
тармоғида фойдалан олишни ўз ичига оладиган тизим. 
Тармоқни лойиҳалаштириш олдида мультимедиа маълумотларни 
узатишнинг қайтаришга чидамлилигига қўйиладиган талаблар ва сифатини 
қўядиган ушбу модель қуйидаги ёндашувни кўзда тутади. Аввал тизимнинг 
бир боғламасидан бошқасига ахборотни ишончли етказишни, асосий алоқа 
каналлари ишламай қолганда ёки уларнинг катта юкланганлигида ахборотни 
узатиш йўлларини автоматик тарзда танлашни, шунингдек маълумотлар ва 
овозни бир вақтда узатиш учун сервиснинг керакли даражасини
таъминлайдиган маълумотлар узатишнинг таянч тармоғини лойиҳалаш 
амалга оширилади. л