Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

32.2.2 Физикалық-механикалық қәсийетлер 
Ыссылық изоляциясы материаллардыӊ қысылыўдағы беккемлиги материалдыӊ 
юклама 
(зўриқиш) 
тәсиринде 10% деформацияланыўы менен анықланады. Бунда буйымныӊ 
қалыӊлығы 10% ӛзгереди. 
Материалдың қысылыўшаңлығы белгили 
юклама
тәсиринде қалыӊлығын ӛзгертириў 
қәбилетине 
айтылады. 
Қысылыўшаңлығы 
жағынан 
материаллар 
тӛмендегише 
классификацияланады: жумсақ М-деформацияланыўы 30% жоқары; ярым
бикр
ПЖ-
деформацияланыўы 6-30%; 
бикр
Ж-деформацияланыўы кӛби менен 6%. 
Ыс
сылық
ӛ
тк
из
иўше
ңл
ик
, 
Вт

(м
.0
С)
Орташа тығызлық, кг

м
3

---

210 
Қысылыўшаңлық 0,002 МПа салыстырмалы 
юклама
тәсиринде қысылыўдан пайда 
болған деформация менен белгиленеди. 
Ыссылық изоляциясы материалларыныӊ қысылыўдағы беккемлик шегарасы 0,2-2,5 
МПа әтирапында болады. Талшықлы материаллар (плиталар, қабықлар, сегментлер) 
беккемлиги тийкарынан ийилиўдеги беккемлик шегарасы менен белгиленеди. 
Органикалық емес материаллардыӊ ийилиўдеги беккемлиги 0,15-0,5 МПа, ағаш 
талшықлы прессматериаллардики болса 0,4-2 МПа болады. Минерал талшықлы пахта, 
шийша талшықлы пахта, асбест картон сыяқлы ийилиўшең ыссылық изоляциясы 
материаллары созылыўдағы беккемлик шегарасы менен характерленеди. 
Ыссылық изоляциясы материалларыныӊ беккемлиги байланыстырыўшыныӊ түрине, 
таярлаў технологиясына тиккелей байланыслы болады. Олардыӊ беккемлиги тасыў, сақлаў, 
монтажлаў ҳәм ислетилиў дәўиринде пүтинлигин 
кафолатлаши
керек. 
Ыссылық изоляциясы материалларыныӊ суў сиӊдириўшеӊлиги жүдә үлкен аралықта 
ӛзгереди. Мәселен, жүдә жеӊил пенопластлардың масса бойынша суў сиӊдириўшеӊлиги 
жеке массасына салыстырғанда 20-40 мәрте үлкен болыўы мүмкин. Материал геўеклери 
жабық болса, суў сиӊдириўшеӊлиги кем болады. 
Материаллардыӊ суў сиңдириўи ыссылық изоляциясы қәсийетлерин кескин 
кемейттиреди ҳәм соның менен бирге беккемлигин пәсейттиреди. 
Олардыӊ 
суў 
сиӊдириўшеӊлигин 
кемейттириў 
мақсетинде 
қурамына 
гидрофобизациялаўшы қосымшалар қосыў, бетин гидроизоляциялық материаллар менен 
қаплаў ҳәм тығызластырыўшы 
моддаларни
юзаки
(5-10 мм) сиңдириў ҳәм басқа усылларды 
қолланыў мүмкин. 
Имаратлар қурылысында ыссылық изоляциясы материалларыныӊ ислетилиўи 
бӛлмелерди дийўаллар арқалы тәбийий самаллатыўға қарсылық етпейди. 
Турақ жай имаратларида дийўаллар ҳәм тўсуўчи конструкциялар газ ҳәм ҳаўа 
ўтказувчан болыўы мақсетке муўапық. Ығаллылық жоқары болыўы эҳтимоли бар болған 
санаат имаратлары ыссылық изоляциясы материаллары билан қапланғанда хонанинг ишки 
тәрепинен кафолатли гидроизоляция воситалари билан ҳимояланиши керек. 
Ыссылық изоляциясы материаллары жаныўшаңлығы 800-850
0
С температурада 20 
дақиқа даўамында ушлаб турып анықланады. 
Ҳәр бир материал ушын ислетиў рухсат етилген температура белгиленген болып, ушбу 
чегарадан жоқары температурада буйымлардыӊ физикалық-механикалық қәсийетлери 
ӛзгериўи мүмкин. Ёнадиган материаллар ислетилгенда оларды жаныўдан сақлаў чора-
тадбирларини кўриш мақсетке муўапық. 
Ыссылық изоляциясы материаллары тиккелей химиялық ҳәм биологиялық агрессив 
орталықларда ишлатилмаса ҳам, агрессив газлар, пуўлар оларды ўақыт даўамында 
бузилишига сабаб болады. Коррозия процесси ыссылық изоляциясы материалларыга 
конструктив хусусиятлар ҳам берилгенда юз бериўи эҳтимоли жоқары болады. 
Минерал байланыстырыўшылар тийкарындағы ыссылық изоляциясы материаллары 
әдетде күшсиз кислоталар, ишқорлар, туз еритпелари ҳәм биологиялық орталықларға 
шыдамлы болады. Материал күшли кислота ҳәм ишқорлар тәсиринде болыўы эҳтимолига 
қарап полимер байланыстырыўшылардыӊ түри танланиши мүмкин. Мәселен, реӊли 
металлургия цехларида фуран, эпоксид, фенол-формалдегид полимерлери тийкарындағы 
ыссылық изоляциясы материаллары ислетиледи. органикалық байланыстырыўшылар 
(елимлар, крахмал, карбоксилметилцеллюлоза) ҳәм толтырғышлар (ағаш, каноп) 
тийкарындағы ыссылық изоляциясы материаллары биологиялық орталықлар тәсирине, 
яғный микроорганизмлар, замбуруғлар, чумоли ҳәм термитларга шыдамлы болыўы керек. 
Биологиялық орталықларға шыдамлылығын асырыў ушын ыссылық изоляциясы 
материаллары қурамына антисептик затлар киритиў ҳәм намланишдан қорғаў мақсетке 
муўапық.