Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

 
Қадағалаў сораўлары 
1.
Гилли ҳәм шаӊ тәризли араласпалардың бетонға тәсири туўралы айтып бериң? 
2.
Суўдыӊ бетон таярлаў ушын әҳмийети қандай? 
3.
Толтырғышлар деген не? 
4.
Ири толтырғыштыӊ донадор қурамларын айтып бериң? 

---

78 
5.
Мәйек тәризли ҳәм шар тәризли формадағы чақиқ таслар қайсы жерлерде 
пайдаланылады? 
13-тема. Бетон растворы ҳәм оныӊ қәсийетлери 
 
Таяныш сөзлер:
 
Цемент гидратациясы, Бетон ҳәм темирбетон, Бетон 
араласпасыныӊ ҳәрекетшеӊлиги, Бетон араласпасыныӊ бикрлиги, физикалық-механикалық 
факторлар, Тығыз ҳәм беккем бетон, Бетон араласпасыныӊ қатламланыўы, майда 
толтырғышлар, ири толтырғышлар, Цемент қамыры, Суперпластификаторлар.
 
 
Жоба: 
13.1 Бетон араласпасыныӊ реологик қәсийетлери 
 
13.1 Бетон араласпасыныӊ реологик қәсийетлери 
Рационал таӊланған қурамдағы ҳәм нормаға жеткизип араластырылған, қатпаған 
ҳалдағы композицион араласпасына бетон араласпасы делинеди. 
Теориялық ҳәм әмелий тәреплерден бетон араласпасы үзликсиз структураға ийе 
болыўы зәрүр. Бетон араласпасында цемент, суў, минерал ҳәм полимер қосымшалар 
микроструктураны пайда етиўши, майда ҳәм ири толтырғышлар болса макроструктура 
тийкарын пайда етиўши компонентлер есапланады. Бетон араласпасыныӊ бир тегислигин 
компонентлер ортасында пайда болатуғын ишки күшлер тәмийинлейди. Структураны пайда 
етиўши тийкарғы компонент суў ҳәм цемент қамыры есапланады. Цемент гидратациясы 
процессинде қатты фазаныӊ дисперслиги артыўы есабынан цемент қамырыныӊ желимлеўши 
ҳәм байланыстырыўшылық қәсийетлери артып барады. Бетон араласпасы қурамы пүткил 
кӛлеми бойлап бир қыйлы болыўы ҳәм қулай жайласыўшаӊлығы оны тасыў ҳәм қәлиплеўде 
жүдә әҳмийетке ийе болады. 
Бетон араласпасына сырттан күш тәсир еткенде басланғыш дәўирде эластик 
деформацияланады, күштиӊ артып барыўы нәтийжесинде араласпаныӊ структуралық 
беккемлигинен артық күшлениў пайда болғанда ол суйықланып ағып баслайды. Усы 
процессти анықлап бетон араласпасын эластик-пластик-ағыўшаӊ дене деп қараў ҳәм қатты 
дене физикасы ҳәм ҳақыйқый суйықлық кӛз-қарасынан үйрениў зәрүр. 
Бетон араласпасыныӊ механикалық тәсирлер нәтийжесинде суйылып, тәсирлер 
алынғаннан кейин және ӛз ҳалына қайтыўы тиксотропиясы делинеди. 
Бетон араласпасыныӊ ағыўшаӊлық қәсийетлерин механикалық тәсирлер ямаса арнаўлы 
суйылтырыўшы сиртактив затлар қосып ӛзгерттириў мүмкин. Бетон араласпасыныӊ бул 
қәсийети оннан бетон ҳәм темирбетон конструкциялар ҳәм буйымлар таярлаўда үлкен 
әҳмийетке ийе.