Ӛзбекистан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билим министрлиги Қарақалпақ мәмлекетлик университети

13.1-сҥўрет. Бетон араласпасыныӊ қолай жайланыўшаӊлығын анықлаў 
а) бетон араласпасыныӊ ҳәрекетшеӊлигин анықлаў әсбабы (конус); 
1-бикр араласпа; 2-ҳәрекетшеӊ араласпа; 3-конус шӛгиўи;
б) бетон араласпасыныӊ бикрлигин анықлаў әсбабы; 4-сынаў схемасы. 
Бетон араласпасыныӊ бикрлиги тӛмендегише анықланады: бийиклиги 200 ҳәм ишки 
диаметри 240 мм болған цилиндр формасындағы ҳалқа лаборатория вибрация столына 
беккем орнатылады: ҳалқаға стандарт конус орнатылады, жоқарыда кӛрсетилген усылда 
бетон араласпасы менен толтырылады ҳәм қәлип алынады; әсбап диски штатив жәрдеминде 
бетон араласпасы бетине тийгенге шекем тӛменге түсириледи; бир ўақыттыӊ ӛзинде 
вибростол ҳәм секундомер иске түсириледи ҳәм бетон араласпасы тығызласып тегисленеди; 
бетон араласпасыныӊ тығызласыўы нәтийжесинде ажыралып шыққан цемент қамыры 
дисктиӊ диаметрдеги тесиклеринен сузиб шығыўы менен вибрация тоқтатылады. Бетон 
араласпасын вибрациялап тығызластырыў ушын сарып болған ўақыт (сек) оныӊ бикрлигин 
аӊлатады. 
Бетон араласпасыныӊ бикрлик кӛрсеткиши еки мәрте ӛткизилген тәжирийбелер 
нәтийжелериниӊ орташа арифметикалық муғдары менен белгиленеди. 
Бетон 
араласпасыныӊ 
қолай 
жайласыўшаӊлық 
кӛрсеткишлери 
бойынша 
классификациясы 13.2-кестеде берилген. 
 
 
 

---

80 
13.1-кесте 
Бетон араласпасыныӊ классификациясы 
Қолай 
жайласыўшаӊлық 
бойынша маркалар 
Қолай жайласыўшаӊлық нормалары 
Бикрлик, сек 
Ҳәрекетшеӊлик, см 
Конус шӛгиўи 
Конус ағыўы 
Жүдә бикр араласпалар 
Сж 3 
Сж 2 
Сж 1 
100 ден кӛби 
51-100 
50 ҳәм кеми 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Бикр араласпалар 
Ж 4 
Ж 3 
Ж 2 
Ж 1 
31-60 
21-30 
11-20 
5-10 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Ҳәрекетшеӊ араласпалар 
П 1 
П 2 
П 3 
П 4 
П 5 
4 ҳәм кеми 
- 
- 
- 
- 
1-4 
5-9 
10-15 
16-20 
21 ҳәм кӛби 
- 
- 
- 
26-30 
31 ҳәм кӛби 
Усы кестеде кӛрсетилген бетон араласпасы маркалары бетон ҳәм темирбетон 
ислетилиў тараўлары арқалы белгиленеди. Мәселен, жоқары күш кӛтериўге мӛлшерленген, 
сыртқы табийий факторлар тәсирине шыдамлы темирбетон конструкциялар таярлаўда бикр 
ямаса жүдә бикр бетон араласпаларды ислетиў мақсетке муўапық. Күш кем түсетуғын 
имарат ҳәм иншаатлардыӊ буйым, конструкцияларын таярлаў ушын болса, ҳәрекетшеӊ ямаса 
бикр араласпалардыӊ тӛменирек маркаларын да ислетсе болады. Себеби бетон араласпасы 
белгили дәрежеде қанша бикр болса, оннан таярланған конструкциялар соншелли тығыз, 
беккем, кем деформацияланыўшы, түрли орталықларға шыдамлы болады.