Ózbekistan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Jon Lil`bern hám levellerler. Parlament iskerliginen qalalı, ayrım mayda múlkdarlar narazılıǵınıń kórinisi–levellerler (anglichan tilinde-teńlestiriwshiler) edi. Olardıń arasında Jon Lil`bern (1614-1657) ajıralıp turatuǵın edi: Oliver Kromvel` sıyaqlı ol hám ataqsız aqsúyeklerden bolıp, puritanlar shańaraǵında tárbiya alǵan edi. Ádalatqa umtılıw Lil`berndi dáslep absolyutizm menen, keyin bolsa parlament penen hám gúresiwge mábúr qıldı.

Revolyuciyaǵa shekem de Jon Angliyada puritanlıq ideyaların tarqatıw ushın kóp is qılǵan edi. Bunıń ushın ol 1637-jılda sudqa berildi. “Juldızlar palatası”nıń húkimi menen 500 funt sterling muǵdard járiymaǵa, qamshı menen sabawǵa hám uyatsızlıq ústini janına turǵızıp qoyıwǵa húkim etildi. Puqaralar urısı baslanıwı menen ol piyada bólimniń kapitanı ataǵında tiykarınan londonlıqlardan–shákirt hám ustaxana xızmetshilerinen ibarat bolǵan topar menen “kavalerler”ge qarsı urıs etti. Lil`bern Kromvel` menen birge Marston-Mur janındaǵı urısta hám qatnastı. Lil`bernniń keyingi ómiri ayanıshlı boldı. Onıń kóz-qarasları dáslep parlament penen, soń saylaw huqıqınıń keńeytiriliwine qarsı bolǵan hám hákimiyattı jańa aqsúyekler hámde iri burjuaziya qolında saqlap qalıwǵa umtılıp atırǵan Kromvel` menen hám tereń qarsılasıwǵa alıp keldi.

Ózi azat bolıp tuwılǵan hám bir ómir boyı basqalarıdıń hám azatlıǵı ushın gúesken Jon Lil`berndi qamaqqa tasladı, mámleketten quwıp shıǵarıldı, shańaraǵınan ajıratıldı. Ol 1657-jıl 29-avgust kúni óziniń súyikli hayalı hám sherigi Elizabet qolında jan berdi. Onı 400 ge jaqın adam tereń qayǵı menen sońǵı jolǵa gúzetti. Levellerlerdiń tiykarǵı talapları olardıń dástúrinde (1646) bayan qılınǵan edi: 1. Korol hákimiyatın hám lordlar palatasın joq etiw 2. Jámáátler palatası hákimiyatınıń ústinligi 3. Bul palatanıń óz saylawshıları–Angliya xalqı aldında juwapker ekenligi 4. Parlamentke hár jılı saylaw ótkeriliwi 5. Sheklenbegen hújdan erkinligi 6. Barlıq adamlardıń tuwılıwınan berilgen teń huqıqlıqtı tán alıw.

Levellerlerdiń dástúri J. Lil`bern, U. Uolvin hám R. Overtonlardıń kóplep pamfletlerinde tolıq sáwlelengen edi. Máselen, J. Lil`bern óziniń “Erkinlikti, erkin adamdı qorǵaw” pamfletinde tómendegishe jazıladı: “Quday insandı qálbi hám sanası menen hámde óziniń jeke qásiyetlerine tán etip jaratqan… Olardan hesh biri óz tábiyatına kóre basqalar ústinen qandayda bir húkimranlıq, xojayınlıq qıla almaydı hám hákimiyatqa da iye emes”.

Sorawlar;

1. 
   Angliyada revolyutsiyanin` baslaniw sebepleri?
   
2. 
   Yakov I Styuard, Sukno sanaati, Karl I, Parlament, “Uzaq múddetli parlament” tariyxta revolyuciyanıń baslanıwı dep ataliw sebebi?.
   
3. 
   Angliyadag`i puqaralar urısıqashan baslandi?
   
4. 
   Angliya revolyutsiyasindag`i klasslar ha`m partiyalar?
   

Karl I. Korol tárepdarları –“kaval`erler” hám parlament tárepdarları – “domalaq baslılar”ǵa bólip taslaniwin au’tip berin?.

5. Revolyutsiyanin` joqarg`i basqishqa o`tiwi?

6. Independentler. Klasslar gu`resi. Dj.Uistenli, O.Kromvel`, Styuardlardin` restavratsiyalaniwi degenimiz ne?.

7. Revolyutsiyanin` juwmaqlari?.