‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Suqrot hakim aytadi: «Takabburlik va zulm — ulug‘likning ofati,
muloyimlik va tavoze — insonning ziynati, sharm-hayo uning go‘zal,
yoqimli libosidir».
573

---

M e ’yorni k o ‘p buzar odam bolasi.
U ning kattasidan kichigigacha 
Arziydi jazoga tortilsa dangal.
U — aybdor.
U «rne’yor bo'lsin» deydi-yu,
Aslo o ‘z gapiga qilmaydi amal.
K o‘chirma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi
J
 
1-topshiriq.
M uallif gapi oldin, ko'chirm a gap keyin kelgan ikkita 
k o ‘chirm a gapli q o 'sh m a gap topib, qanday tin ish belgilardan 
foydalanganingizni ayting.
2-topshiriq.
Q o'ling izda m avjud bo 'lgan badiiy asarning bir 
sahifasida nechta k o 'c h irm a gapli q o 'shm a gap borligini aniqlang va 
tinish belgilarining q o ‘yilish sabablarini tushuntiring.
K o‘ch irm ag ap bilan m uallif gapi turlicha o'rinlashish xususiyatiga ega. 
U larning o ‘rinlashish tartibini quyidagicha ko‘rsatish m um kin:
1. M uallif gapi (M G )+ k o ‘chirm a gap (K G ):
Xalqimiz deydi: «Sabr tagi — sariq oltin».
Gull dedi'.
«
G ‘azaldin bahr olmag'ay kim ?»
(
Uyg'un
) B unday vaqtda 
m uallif gapidan so‘ng ikki n uqta qo'yiladi, k o ‘chirm a gap qo 'shtirnoq 
ichiga olinib, bosh h a rf bilan boshlanadi.
K o ‘chirm a gap oxiriga, agar u darak va buyruq gap boMsa, nuqta; 
so ‘roq gap b o ‘lsa, undov belgisi q o ‘yilib, q o ‘shtirnoq yopiladi.
1. K G + M G : 
«To'g'ri, qoloqdan cho'loq yaxshi»,
— 
dedi qovog‘ini
solib Dilshod. (Oybek)
«Nega xat-pat, telegramma yubormadingiz?»
— dedi J o ‘ra. 
(Oybek)
2. K G + M G + K G : 
«Endi hamisha xonadon sohibining gapiga quloq
solgaysiz
, — 
dedi Bibixonim kelinga, — aytganlarini so ‘zsiz bajargaysiz».
(P. Qodirov
)
Bunday vaqtda k o ‘chirm a gap q o 'shtirno q ichidan bosh h a rf bilan 
boshlanadi. M uallif gapi bilan ko'chirm a gapning uzilgan joyi vergul va tire 
bilan ajratiladi. M u allif gapidan so ‘ng k o 'c h irm a gapning qolgan qismi 
nuqta va tire yoki vergul va tire bilan davom etadi.
U ning sxemasi quyidagicha:
«K G ..., - M G , - K G». 
Yoki: «K G , - M G , - KG»
3. M G : «KG», M G .
Q aynonasi Bibixonim : 
«Bu in ’omning teran т а ’nosi bor», — dedi
sirg'alarni kelinining qulog‘iga taqib qo‘yar ekan. (P. Qodirov)
B unday vaqtda m u allif gapidan so ‘ng ikki nu q ta qo'yiladi, k o ‘chirm a 
gap q o 'sh tirn o q ichidan bosh h a rf bilan boshlanadi. K o 'c h irm a gap oxiri 
q o 'sh tirn o q bilan yopiladi va m uallif gapining davom i k o 'c h irm a gapdan 
vergul va tire bilan ajratilgan hold a kichik h a rf bilan boshlanadi. U ning 
sxemasi quyidagicha: K G : «M G », — K G .