‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

( 0 . Valixonov)
49-m ashq.
0 ‘qing, ajratib ko ‘rsatilgan so‘zlarning leksik m a’nosini 
ayting, qo‘shim cha m a’nolarini ham tushuntirib bering.
Yettita gunohdan saqlaning doim,
Sizni kechirmagay keyin xudoyim 
Solib boshingizga fitna-falokat,
Oxiri keltirar sizga halokat.
Bo‘lsangiz agarda siz yuragi chirk,
Olloh taologa keltirsangiz shirk,
Sehrli ish bilan bo‘lsangiz mashg'ul,
Bilingki, Ollohga kelmagay m a’qul.
Ham nohaq birovning qadriga yetmoq,
Bilingki, do‘zaxning tubiga ketmoq,
Qilmasdan birovg‘a zug‘um -u zo‘rlik,
Y om ondir qilsangiz lekin sudxo‘rlik.
Ham da yetimlarning molini yemoq,
Lozim bu ishlardan «alhazar» demoq.
Jang chog‘i dushm andan b o ‘lsangiz «quyon»,
Buning oqibati biling ko‘p yomon.
Xoin deb nomingiz chiqib el aro,
Sharm anda bo'lasiz har ikki dunyo.
Eri bor, m o‘mina, iffatli ayol 
Haqida qilmasangiz hech yom on xayol,
Kim so‘kib, tuhm at-la desa uni g‘ar,
182

---

Bilsinki, do‘zaxga tushar muqarrar.
Bu yetti gunohdan saqlan, ey muslim,
Y o‘ldan ozdirmasin seni so‘ng hech kim.
G archi bu olam da ko‘p erur shayton,
G oh odam shaklida bo‘lar namoyon.
Dilingizda b o isa Xudoyi karim?
Shayton qochar sizdan yetti chaqirim!
Tayanch tushunchalar
leksika, leksikologiya, lug'at tarkibi.
3 .2 . S O ‘Z VA L E K S E M A
Darsning maqsadi: 
o ‘quvchilarda so‘zning tovush ham da m a’no 
tomoni haqida bilim va ko‘nikm alar hosil qilish.
R e j a :
* So‘z haqida tushuncha.
* Leksema.
* Leksik m a’no.
* G ram m atik m a’no.
^
1-topshiriq.
Vatan haqida bitta she’rni daftaringizga yozing va 
bu she’r tarkibida nechta so‘z ishtirok etayotganini aniqlang.
2-topshiriq.
So‘z deganda nim ani tushunishingizni bayon 
qiling.
N utqim iz so‘zlarning q o ‘shiluvidan hosil b o ia d i. So‘zni talaffuz 
qilganimizda va q ulogim iz bilan eshitganimizda go‘yo u faqat tovushlar 
ketm a-ketligidan tashkil topgan butunlikdek tuyiladi. So‘zni bunday 
tasaw ur qilish bir yoqlamadir, chunki har qanday tovushlar birikmasi 
so‘zni hosil qilavermaydi. Masalan, 
so1, k o is
singari tovush birikmalarini 
so‘z deb b o iadim i? Y o‘q. So‘z b o iish uchun tovushlar birikmasining 
o ‘zigina kifoya qilmaydi. M a’lum tovush va tovushlar birikmasi m a’no 
bilan bogiangandagina so‘zga aylanadi. Yuqoridagi tovush birikmalarining 
tartibini o ‘zgartirsak, ular m a iu m m a’no bilan bogianadi. M asalan, 
o‘s,