‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

so‘к
kabi.
Demak, so‘zning ikki tomoni: moddiy tom oni (tovush yoki harflar 
ketma-ketligi) va m a’no tom oni mavjud.
|
M a ’lum m a’no bilan bog‘langan va morfologik shakllangan
•
tovush yoki tovushlar birikmasi s o ‘z sanaladi.
183

---

So'z ikki xil m a’no bildiradi. Bu ikki xil m a’noni 
opa
so'zi misolida 
к о 'rib chiqaylik.
Opa
so'zi 
aka, uka, singil
singari so'zlar bilan qarindoshlik m a’nosi 
bilan bir guruhga birlashadi. Ayni paytda, bir guruhga mansub bo'lgan 
yuqoridagi so'zlar bir-biriga zidlanganda, m a’lum m a’nolari bilan o'zaro 
farqlanadi.
Xususan, 
opa
so'zi 
о ‘gay opaga
zidlanganda, qon-qarindoshlik (o'gay 
emaslik) m a’nosini bildirishi bilan; 
opa
so'ziga zidlanganda, men bilan 
bir bo'g'inga mansublik m a’nosini bildirishi bilan; 
aka, uka
so'zlariga 
zidlanganda, ayol jinsiga mansublik m a’nosi bilan; 
singil
so'ziga zidlanganda 
esa 
opanmg
mendan kattalik, singilning esa kichiklik m a’nosiga egaligi 
bilan farq qiladi.
Opa
so ‘zining boshqa qarindoshlik bildiruvchi so ‘zlar bilan
f 
birlashtirib turadigan va ayni paytda, ularni bir-biridan farq-
•
laydigan m a’nolarining jami uning atash m a’nosi yoki leksik
ma’nosi deyiladi.
Opa
so ‘zi yuqoridagi m a’nodan tashqari predmetlik, bosh kelishik,
birlik m a’nolariga ham ega. Bu m a’nolar uning grammatik ma’nosi
sanaladi.
K o'rinadiki, nutq jarayonida har bir so'z leksik va gram m atik 
m a’nolar uyg'unligidan tashkil topadi.
Odatda, leksik va gram m atik m a’nolarning muayyan tovush yoki 
tovushlar birikm asi bilan barq aro r m u n o sabatidan tashkil topgan 
butunlikka nisbatan