‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

f
Juda muhim. Darak gaplardagi bunday uch xil gap bo ‘laklarining
tartibi gapning umumiy mazmunini bir xil ifodalasa ham, lekin uslubiy
xoslanishlik va gap bo‘!aklaridan birining ahamiyatlilik darajasini
ifodalashga ко ‘га о ‘zaro farqlanadi: a) va b) harflari bilan berilgan
gaplar kitobiy uslubga, d) harfi bilan berilgan gap esa s o ‘zlashuv
uslubiga xoslangan.
Darak gaplar m a’lum axborotni tasdiq va inkor yo‘li bilan ifodalaydi. 
Kesimi bo ‘lishsiz fe’llardan, 
yo ‘q, emas
so‘zlarini olgan sifatdosh va otlardan 
ifodalangan gaplar darak-inkor gaplar sanaladi.
Juda muhim. Ba ’zan gapning inkor shakli orqali tasdiq та ’nosi
•
ifodalanadi. Bunday vaqtda ikkita inkor shakl qo ‘llanilib, gapga
^
tasdiq та ’nosini beradi. Masalan, о ‘qimay q o‘ymayman. Inkor shakl
orqali ifodalangan tasdiq та ’nosi tasdiq shakl orqali ifodalangan
tasdiq та ’nosidan kuchliroq bo ‘ladi.
0 ‘ylang: 
Darak gaplarning tasdiq yoki inkor bildirishini qanday 
izohlaysiz?
Tayanch tushunchalar: 
aniqlik mayii, ifoda maqsadi, darak ohangi, 
gap qolipi, darak gap, kitobiy uslub, so'zlashuv uslubi.
Berilgan maqolning m a’nosini izohlang hamda uni darak gaplarga 
aylantiring.
Kuch bilim va tafakkurda.
154-mashq. Berilgan darak gaplarni ko‘chirib yozing. Har bir gapni
yozganingizdan so‘ng qavs ichiga (tasdiq, inkor, xabar, orzu-umid, mas-
lahat, taajjub, tashvish, gina, kinoya) ma’nolarini yozib qo‘ying.
1. 
Davlatimiz miqyosida olib borilayotgan ishlar, har bir zamondoshi- 
miz qalbiga yorug‘lik sochmoqda. 2. Axir qush uyasida ko‘rganini qiladi.
3. B a’zan ayollarni o ‘ziga befarqligini ko'rib hayron qolasan, kishi.
4. Ayollaming tibbiy madaniyatini oshirish to ‘g‘risida ham o ‘ylamog‘imiz 
zarur. 5. Biz, o ‘zbeklar, oilaparvar xalqmiz. 
6
. Buyuk Navoiyga alohida 
e’tibor bugungi kunda davlat maqomi darajasiga aylanganligi millatimizning 
baxtidir. 7. Dunyoda adolat hukm ron bo ‘lishi uchun har bir inson ulkan
530

---

iste’dodini, butun kuch-g‘ayratini sarflamog‘i joiz. 
8
. E ’tibor berirtg: Navoiy 
she’riyat olamiga kirishi bilanoq asarlarini o ‘z ona tilida yoza boshlagan.
9. Alisher Navoiyning um m on qadar bepoyon ijodidan ham m a o ‘z 
iste’dodiga yarasha bahramand boMishi mumkin. 10. Barcha insonlar o'zidan 
yaxshi nom qoldirmoqqa intiladi. 11. Bugun barcha bir butun millat bo‘lib 
uyg‘onmas ekan, kelajak yo‘lidagi uy-ro‘zg‘orimiz kamol topmaydi — 
fikrsizlik, nodonlik oyog‘imizga tushov bo‘Iaveradi.
(
Gazetadan)