‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

(U. Mahkamov)
277-m ashq.
M a t n n i o ‘q in g . S o n la r n i t o p ib , u la r n in g u s lu b iy x o s s a -
la r in i a n iq la n g .
H IJR IY Y IL H IS O B I
O lrta Osiyoda XIX asrgacha hijriy yil hisobi qoilangan. U milodiy 
622-yil 16-iyuldan boshlanadi. Bir hijriy yil 12 oy, bir oy esa Oy 
fazalarining takrorlanish (masalan, yangi Oy chiqishi) davriga teng va 
29, 30 kundan iborat. Shuning uchun toq raqamli oylar 30 kun, juft 
raqam li oylar 29 kun va bir hijriy yil 354 kunga teng.
A l g o r i t m : Hijriy yilni milodiyga o ‘tkazish uchun uni 0,97 ga 
ko‘paytirib yaxlitlash va 622 ni qo‘shish kerak. Misol: Beruniy hijriy 362- 
yilda tug‘ilgan. 362x0,97=351; 351+622=973. Demak, Beruniy tavalludi 
m ilodiy 973-yil.
A l g o r i t m : M ilodiy yilni hijriyga o ‘tkazish uchun 621 ni ayirib, 
1,03 ga ko‘paytirish va yaxlitlash kerak. Misol: Alisher Navoiy tavallud 
topgan 1441 -yil uchun, 1441—621=820; 820x1,03=844,6.
I z o h : Algoritmlar taqribiy — bir yilga farq qiladigan natija berishi 
m umkin.
329

---

278-m ashq.
Quyidagi hadisning m azm un-m ohiyatini ochib bering. 
0
‘zaro fikrlashing.
M o‘min m o‘min uchun bir-birini suyab turgan ikki bino yanglig
1 
bo‘lmog‘i lozim.
279-m ashq.
0 ‘qing. M atnda ishlatilgan sonlarga diqqat qiling.
IL M G A B A X SH ID A U M R
Hadis ilmida «Amir u l-m o‘minin», «Imorn ul-m uhaddisin» degan 
sharafli nomlarga sazovor bo'lgan Imom al-Buxoriy 194-hijriyda (810- 
yil 10-iyul) Buxoroning Xartang qishlog'ida tavallud topgan. 16 yoshida 
onasi va akasi Ahmad bilan haj safariga boradi va hadisni o'rganish 
maqsadida Hijozda qoladi. U Basrada bo'lganida 16 kunda 15 mingdan 
ziyod hadisni yod olgan. Ikki m arta Shorn, Misr, Jaziraga bordi, to ‘rt 
marta Basraga safar qildi. Olti yil Hijozda yashadi. Rivoyatlarga qaraganda, 
yuz mingga yaqin hadisni ishonch bilan va yana ikki yuz ming hadisni 
shunchaki yod olgan.
Im om al-Buxoriy «Sahih»ni to ‘plagandan so‘ng Buxoroga qaytadi. 
Naysaburda uni to ‘rt ming suvori chiqib, katta tantana bilan kutib olgani 
m a’lum. U Buxoroga qaytar ekan, shaharga bir farsah qolganda bir chodir 
tutib, dam olish uchun to'xtaydi. Shahar ahli unga peshvoz chiqdi. 
Samarqand ahli esa unga maktub yo‘llab o ‘z shaharlariga taklif qilgan. 
Buxoriy taklifni qabul qilib yo‘lga otlanadi. Sam arqanddan ikki farsah 
masofada joylashgan ona qishlog‘iga yetgach, qavm-u qarindoshlari yonida 
to'xtaydi. Bir m uddat o ‘tgach, muhaddis 256-yil hijriyda, fitr bayrami, 
payshanbaga o ‘tar kechasi vafot etadi va o ‘sha yerda dafn etiladi.