‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

327

---

ikkovimiz
deyish m um kin, lekin 
birlamiz
deyilmaydi. 
-ov
bir 
soniga q o‘shilib jam likni emas, balki gum on-taxm in m a’nosini 
bildiradi va olmosh so‘z turkumiga o ‘tadi: 
Birov (kimdir) keldi.
-ov, -ala
qo'shim chalari ikki sonidan yigirma sonigacha 
qo'shiladi, lekin yigirma soni bu qo'shim chalar bilan qo'llanil- 
maydi. 
0 ‘n — o ‘novi
deyish mumkin, biroq 
yigirma
— 
yigirmovi —
yigirmalasi
deyilmaydi.
Yuqorida keltirilgan misollardan ko'rinib turibdiki, sonlar tuzilishiga 
ko'ra ikki turli bo'ladi: 1. Sodda sonlar; 2. Qo'shm a sonlar. Faqat bir 
tarkibdan (bitta sondan) tashkil topgan sonlar sodda sonlar deyiladi. 
Masalan, 
ikki, uch, о ‘n, yigirma
va boshqalar. Ikki va undan ortiq tarkibdan 
(sondan) tashkil topgan sonlar qo'shm a sonlar deyiladi. M asalan, 
o ‘n
ikki, bir yuz yigirma, bir million, ikki ming uch yu z o ‘n.
Hozirgi o‘zbek 
tilida qo'shma son tarkibiy qismlarining qat’iy joylashish o'rni bor: yuzgacha 
bo'lgan sonlardan oldin katta son, undan so'ng kichik son keladi. Masalan,
о ‘n bir, о ‘ttiz besh
kabi. Yuzlikdan keyingi sonlarda birlik va o'nlik sonlar 
ulardan oldin kelishi ham, keyin kelishi ham mumkin. Birlik va o'nlik 
sonlar yuzlik, minglik sonlaming qayerida kelishiga ko'ra m a’no juda kuchli 
farqlanadi:
Birlik va o'nlik sonlar, yuzlik va undan ortiq sonlaming oldida kelsa, 
yuzlik va undan ortiq sonlaming oldida kelgan son qancha bo'lsa yuzlik va 
undan ortiq sonlar shuncha barobar ortiq ekanligi anglashiladi. M asalan, 
ikki yuz degani ikkita yuz deganidir. Aksincha, birlik va o'nlik sonlar 
yuzlik hamda undan ortiq sonlardan keyin kelsa, yuzlik va undan ortiq 
sonlam ing birlik o'nlik sonlar bilan ortganligini bildiradi. M asalan, ikki 
yuz uch degani ikkita yuz-u va unga uchning qo'shiluvi deganidir.