‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

0
‘zbek tilida ko'm akchi morfemalar, ya’ni qo'shim chalar yetakchi 
morfemadan so‘ng keladi. Masalan,
zamon-dosh
Zamondosh-lar
zamondoshlar-im
zamondoshlarim-ga
124

---

A sosga eng a w a l s o ‘z yasovchi qo‘shim cha, s o ‘ng Iug‘aviy shakl
yasovchi qo'shim cha, eng oxirida esa sintaktik shakl yasovchi q o'­
shimchalar qo‘shiladi.
Masalan, 
sholi-kor, muqova-soz, kamtar-ona; tadbirkor-lar, sana-moq,
yaltira-sh, fidokorlar-ga, o ‘rnashdi-m, uyqusirab-man
kabi.
Asosga so ‘z yasovchi qo ‘shim cha, shakl yasovchi qo'shim ch alar 
ikkitadan qo‘shilsa, ular ketma-ket ulanadi, yuqoridagi tartib buzilmaydi.
M asalan, 
mulk-dor-lik, bil-im-li, j o ‘sh-qin-lik, k o ‘k-ish-roq, o ‘yn a -t-
di, ket-a-yotir-m an, sinf-dosh-lar-im -dan, bor-a-yotgan-ingiz-ni, varaq-
la-sh-ni.
Ba’zi bir hollarda so‘z yasovchi qo‘shimcha asosga old tomondan kelib 
qo‘shilishi ham mumkin (masalan, 
n o -o ‘rin),
lekin bunday old qo'shim ­
chalar o'zbek tilida juda kam.
Shuningdek, ayrim so'zlarda um umiy tartib buzilishi ham kuzatiladi: 
es-la -g a n -lik
kabi. B unda asos + so'z yasovchi q o'sh im cha + shakl 
yasovchi qo'shim cha + so'z yasovchi qo'shim cha qo'shilmoqda.
Um um an olganda, qo'shimchalarning qo'shilishida o'ng qo'l qoidasiga 
rioya qilinadi.
180-mashq.
Matnni o ‘qing. Qo'shimchalarning o'zakka qay tartibda
qo'shilayotganligiga diqqat qiling.
YOSHLAR - VATANNING QANOTLARI
O'zbekistonning kelajagi yorug', ertasi porloq. Uning oltin kaliti yoshlar 
qo'lida. U lar shu kalit yordamida yo'llaridagi muam molarni yechib keta- 
veradilar. Xalqimiz dilbandlari bugun dunyoning eng taraqqiy etgan go'sha- 
larida ta ’lim olib kelmoqdalar. Fan-texnika, ilm sirlarini o'rganib yurti- 
mizni obod qilish yo'lida fidokorona m ehnat qilmoqdalar. Ishonamizki, 
yoshlarimiz o'zlarining zimmasiga yuklangan vazifani sharaf bilan ado 
etadi, O'zbekistonni rivojlangan mamlakatlar qatoriga olib chiqadi.