‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V

Nizo  +   Muammo  +   Nizoli  vaziyat  +   Nizo  ishtirokchilari  +   Insident.

---

Bundan  ko ‘rinayaptiki,  nizo  —  nizoli  vaziyat  va  u  bilan  bog‘liq 
boshqa bir qator aham iyatga ega elem entlam i birlashtirishining guvohi 
b o ‘lish m umkin.
Pedagogik  jam oad agi  nizolarni  tahlil  etish  va  ularni  hal  etish 
zarurati  tug‘ilganda  nizo  tarkibidagi  har  bir  elem entni  o cm ini  aniq 
baholashga to ‘g‘ri keladi. N izolarni vujudga kelishi va uni oldini olishda 
yuqorida taqdim   qilingan  formulaga alohida  e ’tib or qaratish  m a’qul.
Psixologik  m uhit  guruhiy manfaatlarni  qondirish,  shaxslararo  va 
guruhiy nizolarni hal etishdagi amalga oshirilayotgan muloqotda vujudga 
keladi  va nam oyon b o ‘ladi.
Shu  bois  ushbu  m unosabatlar  tafovutli  xarakterga  egaki,  ular 
b a ’zan d o ‘stona,  ham korlik,  musobaqa yoki  raqobat,  hamjihatli  yoki 
uyaltirib qo'yish, q o ‘pollik yoki ongli tartib-intizom  tarzida gavdalanadi.
Psixologik  adabiyotlar  tahlilidan  kelib  chiqib  aytish  m um kinki, 
t a ’lim  oluvchilam ing  o ‘zaro  ta’sirlashuvi k o ‘pchilik  holatlarda to ‘rtta 
asosiy  ta ’sir  ko ‘rsatish  usuli  orqali  amalga  oshiriladi:  e ’tiqod,  taqlid, 
ta ’sir,  m ajburlash.
T a ’kidlab o'tilgan usullardan ham m a’Iumki, pedagogik jam oadagi 
o ‘qituvchi  va  ta ’lim  oluvchüar  o ‘rtasidagi  o ‘zaro  ta ’sirlashuv  form a- 
larida  ham   ular  o ‘z   aksini  topishi  tabiiy.  C hunki,  ba’zi  holatlarda, 
o ‘qituvchi to m o n id an  berilayotgan topshiriq va vazifalam ing berilishi 
t a ’lim  oluvchilam ing dunyoqarashiga mos kelish va kelmasligiga qarab 
nizoli  holatlam i  vujudga  kelishi  tabiiydir.  Agar  o ‘qituvchi  shaxsi  p e ­
dagogik jam aoda etarlich a mavqeiga ega b o lg a n  sharoitda beriladigan 
vazifa va topshiriqlam ing bajarilish tartibi ta ’sir k o ‘rsatishning e ’tiqod 
darajasini nam oyon qilishi m umkin.  Ishonch va nufuzning yo‘qolishi, 
etkazilayotgan  m a ’lu m o tla m in g   to ‘laqonligi  va  aniqligi,  m uloqo t 
jarayonlarida shubhaning paydo bolishi va boshqalar ham  aynan nizoli 
vaziyatlarni jam o ad a kechishiga zamin hozirlaydi.
N izo  to ‘g‘risidagi  odatiy  tasaw urlar  m a’lum   maxsus  tadqiqotlar 
to m o n id an  salbiy aham iyatga ega ekanligi tasdiqlandi.  M .D oychning 
ish larid a  nizolar  nazariy  jih atd an   tahlil  q ilin ib ,  u lar  ikkita  turga 
ajratiladi:  destruktiv  va  produktiv.