‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi b. M. U m a r o V



Download 5,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/102
Sana14.09.2021
Hajmi5,98 Mb.
#174227
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   102
Bog'liq
psix

Bobning  qisqacha  mazmuni
0 ‘quv faoliyatining psixologik  mohiyati.  Pedagogik jamoalardagi 
psixologik muhitning asosiy xususiyatlari, pedagoglarjamoasidagi o ‘zaro 
munosabatlar psixologiyasi,  pedagogik jarayondagi  nizolar va  ulaming 
old ini  olish  y o ‘l-y o ‘riqlari.
Ta’tim   va  tarbiya  psixologiyasi.  Tarbiyaning  maqsadi,  vazifalari 
va  usullari,  bilim lam i o'zlashtirish jarayoni va uning psixologik  kom - 
ponentlari,  t a ’lim  olayotgan  shaxsga  psixologik-pedagogik  ta ’sir  etish.
Ta’lim -tarbiya va rivojlanish o'rtasidagi o'zaro munosabatmuarn- 
mosi.  „Tarbiyasi  q iyin “  bolalar  psixologiyasi,  mustaqillik  sharoitida 
tarbiyaning  asosiy  vazifalari.
2 .1 .  0 ‘quv  faoliyatining  psixologik  mohiyati
1997 yilda qabul qilingan „T a’lim  to ‘g‘risida“gi qonun va „Kadriar 
tayyorlash M illiy dasturida“ shaxs kamoloti asosiy masala sifatida e ’tirof 
etilgan.
0 ‘quv  m askani  jam iyatning  ijtim oiy  institutlaridan  b in   bo'lib, 
ja m iy a tn in g   b u g u n i  em as,  b alk i  kelajakka  yo‘naltirilgan  rivojini 
belgilaydi.  0 ‘quv m askanining  m aqsadi  —  ta ’lim va tarbiyadir.
0 ‘quv  faoliyati  —  shund ay   faoliyatki,  unda  shaxsning  psixik 
jaray o n lari  shakllanadi  va  rivojlanadi,  uning  asosida yangi  faoliyatlar 
yuzaga keladi.
0 ‘quv   fao liy ati  in so n n in g   b u tu n   hayoti  davom ida  nam oy on  
b o ‘luvchi  uzluksiz jarayondir.
R us  psixologi  A .N .  Leontev  inson  faoliyatining  psixik va  amaliy 
shakllari mavjudligini ham da bola ongi aynan o ‘quv faoliyatida o ‘sishini 
ta ’kidlaydi.
D .B .  E lkonin  esa  o ‘quv  faoliyatining  xususiyatlarini  k o ‘rsatib, 
u n i  m ohiyati,  m az m u n i  va  o ‘zining  nam oyon bo‘lish  shakliga  ko ‘ra 
ijtim oiyligini  ta ’kidlaydi.
0 ‘quv faoliyati  natijasida a w a lo  o ‘quvchida o‘zgarish yuz beradi. 
U n in g   m ahsuli  turli  m otivlar  asosida  qurilgan  b o ‘lishi  darkor.  Bu 
24


m otivlar  bevosita  o'quvchi  shaxsining  o ‘sishi  va  rivojlanishi  bilan 
bog‘liq  b o ‘lishi  kerak.  0 ‘quv  faoliyati  ta ’lim ,  o ‘qish  va  o krganish 
degan  tushunchalar bilan bevosita bog‘liqdir.  T a ’lim  —  o ‘qituvchi  va 
o ‘q u v c h i  ham korligidagi  o ‘q u v   fao liy ati,  o ‘q itu v c h in in g   b ilim , 
ko‘nikm a va malakalarini o'q uvchilarga o ‘rgatish jarayonidir.
T a ’lim jarayoni bevosita  m uayyan  axborotni,  h arak atlarn i,  xulq- 
atvom ing shakllarini  o ‘zlashtirishga qaratilgandir.  0 ‘qish  va  o ‘rgatish 
tu s h u n c h a la ri  o ‘quv  fao liy ati  b ila n   b o g i iq   b o ‘lib ,  u la r  b ilim , 
k o ‘nikm a va malakalami o ‘zlashtirishga,  o ‘rgatishga xizm at qiladi.
0 ‘quv faoliyatining  besh  elem enti  mavjud:
1.  0 ‘quv  motivlari.
2.  0 ‘quv  topshiriqlari.
3.  0 ‘quv  harakatlari.
4.  0 ‘qituvchining nazorati.
5 . 0 ‘qituvchiningbaholashi.
D.B.  Elkoninning  ta ’kidlashicha,  o ‘quv  faoliyatining  shakllan- 
tirilishi  ayrim   kishilar  bajarilishini  asta-sekinlik  bilan  
0
‘quvchining 
o ‘ziga o ‘qituvchining ishtirokisiz m ustaqil bajarish u c h u n  o ‘tkazilishidir.
T a ’lim jarayoni alohida  tashkiJ etiladigan h a m d a  boshqariiadigan 
faoliyat  b o ‘lib,  u  o ‘quvchilam ing  o ‘quv  faoliyatlarini  tashkil  etadi 
va  ulam i boshqaradi.  7û 7/m ja ra yo n i besh  elementdan  iborat:
1. T a ’limning maqsadi  —  n im a  uchu n o‘qitish kerak?
2. T a ’limning m azm uni —  nim aga o ‘qitish kerak?
3.  T a’limning m etodlari,  usullari va pedagogik m u lo q o t yo'Ilari.
4. T a’lim beruvchi.
5. 0 ‘quvchi.
T a ’lim jarayonini  tashkil  etish  —  idéal  va  am aliy  faoliyatning  u 
yoki  bu turini  muvaffaqiyatli  tashkil  etish  uchun  z a ru r b o ‘lgan  tashqi 
o la m n in g   m u h im   a h a m iy a tli  x o ssalari  x u su sid a g i  a x b o ro tn in g  
o ‘zlashtirilishidir,  ya’ni:
—  faoliyatning  ana  shu  b a rc h a   turlari  tarkib  to p g an   usullari  va 
jarayonlarining  o ‘zlashtirilishiga;
—  maqsadga  muvofiq  keladigan  usullar  va  ja ra y o n la m i  to ‘g ‘ri 
tanlash va foydalanishga b og ‘liq.
T a ’lim  jarayonining  m uvajfaqiyati:
1.  Motivasiya.
2.  M a’lumot usullari.
3.  M a’Jum otningtushunarliligi.


4. Xotira.
5.  M a ’lum otni qo'llash.
T a ’lim   va  ta ’Iim  ja ra y o n id a   bolaning  rivojlanish  m uam m osi 
psixologik markaziy m asalalardan biridir. T a’lim va rivojlanish m uam - 
m osiga  d o ir  qator  nazariyalar  ishlab  chiqilgan  bo ‘lib,  ulardan  biri:
1.  A qliy xatti-harakatlar,  bilim lar,  malaka va ko‘nikm alam i bos- 
q ich m a-b o sq ich   rivojlantirish  nazariyasi  (P.Ya.  G alperin).
P.Ya.  G alperin nazariyasi b o ‘yicha bilimlami o ‘zlashtirish jarayoni 
o lti  bosq ichn i  boshidan  kechirib,  ularga:
1.  Motivasiya.
2. Tushuntirish.
3.  M oddiy form adagi xatti-harakatlam i bajarish.
4.  B aland ovozda xatti-h arak atlar va vazifalami bajarish.
5.  Bajariladigan  xatti-harakatlarni  ichki  rejada  ovoz  chiqarm ay 
bajarish.
6.  Faoliyatni fikran bajarishga kirishish.
U sh b u   nazariyada ta ’lim ning u ch ta asosiy turlari ajratiladi:
—  birinchi  turda  —  xatti-harakatlam i  o ‘zlashtirish  xatolar bilan 
k e c h ad i,  berilayotgan  m aterial  etarli  darajada  anglanilm aydi,  ta ’lim 
o lu v ch i  t a ’lim ning  asl  m ohiyatini  tushunib  etmaydi;
—  ikkinchi turda —  m aterialni nisbatan dadil va to ‘la tushunilishi 
va m aterial bilan bog‘liq tushunchalam i ajratilishi bilan xarakterlanadi;
—  u ch in ch i  tu r  —  tez,  sam arado r  va  bexato  xatti-harakatlam i 
o ‘zlashtirilishini  ta ’m inlab  beradi.
V.V.  Davidov nazariyasi.  U shbu nazariya kichik m aktab yoshidagi 
o ‘quvchilam i ilmiy tushunchalam i o ‘zlashtirilishini taig‘ib qiladi.  Bunda 
o ‘quvchilar tom onidan ta'lim  jarayonida nazariy tushunchalar tizimini 
o ‘z la sh tirilish i  lozim   b o ‘lib,  bu  o ‘z  o ‘rnid a  xususiydan  um um iy 
b ilim larga o ‘tilishni ta ’minlaydi.
Q a to r  nazariyalar  m uam m oli  ta ’lim  bilan  bog‘liq  b o ‘lib,  L.V. 
Z a n k o v   va  A .M .  M atyushkin  tom onidan  olib  borilgan  tadqiqotlar 
t a ’lim d a m uam m oli darslam i tashkil etishga qaratilgandir.
T a ’lim ning  psixologik  asoslari  m uam m osi  ko‘pgina  m asalalam i 
q a m ra b  oladi. T a ’limning m uvaffaqiyati bir qator psixologik om illarga 
b o g ‘liq  b o ‘ladi.  A w alo  o ‘quvchining  o ‘qishga  b o ‘lgan  m unosabatiga 
t o ‘xtaylik.  Bu  m unosabat  diqqatda,  his-tuyg‘ularda,  qiziqishlar  va 
iro d ad a,  shuningdek,  shaxsning  tutgan  yo‘lida  nam oyon  bo'ladi.
T a ’lim   jarayoni,  a w a lo ,  o ‘q uvchilar  diqqatini  y o ‘lga  solishni 
ta la b   e ta d i.  D arslarda  k o ‘rgazm ali  qurollardan,  tex n ik   va  E H M  
26


vositalaridan  foydalanish  t a ’iim   oluvchida  ixtiyorsiz  diq qatni  yuzaga 
keltiradi.  T a ’iim  jarayonida ta ’iim  beruvchining vazifasi darsda ishlash 
h o latin i  yuzaga  keltirishgina  em as,  balki  o ‘q u v ch ilarn in g   d a rsd a  
o ‘tiladigan materialini idrok etishga tayyor turishlarini kuzatish ham dir.
,  Chunki darsjarayonida o‘quvchUarning diqqati o ‘zgarib tu ra d i.O ‘qitish 
jarayonida  bu  qonuniyatlarni  nazarda  tutish  va  o ‘quvchilar  d iqqatini 
m aterialning asosiy jihatlariga jalb  etish ham da ulam i takrorlash kerak.
T a ’iim   jaray o n in in g   sa m a rad o rlig i  k o ‘p  jih a td a n   o ‘q itu v c h i 
to m o n id an   beriladigan  ko‘rsatm alarga  ham   bog‘liq.  0 ‘qituvchining 
roii shundan iboratki, u o‘quvchilarga tegishli ustanovkani hosil qilishi, 
nim ani vaqtincha, nimani u m rbod esda olib qolishi kerakligini,  nim ani 
butunlay  esda  olib  qolm asdan,  faqat  tushunib  olish  kifoya  qilishini, 
nim ani so‘zm a-so‘z esda olib qolishni, nim aning m a’nosini o ‘z so ‘zlari 
bilan  aytib  berish  uchun  esda  olib  qolish  zarurligini  k o 'rsa tib   o ‘tishi 
lozim .  K uzatishlar  ko‘rsatadiki,  bunday  ko‘rsatm alar  berilm aganda, 
o ‘quvchilarda ko‘pincha n o to ‘g ‘ri tasaw u rlar vujudga  keladi.
0 ‘qitishning  emosionalligi  t a ’lim ning  m uvafîaqiyatliligini 
ta ’- 
m inlovchi  omillardan biridir. T a ’iim berish jarayoni em osional jarayon. 
Agar  o ‘quvchilarga  berilayotgan  axborot  ularda  h e c h   q a n d a y   his- 
tuyg‘u  uyg‘otm asa,  uni  o ‘quvchilar  yaxshilab  esda  olib  qolm aydilar. 
G ap   o ‘quvchilarning  psixik  holatlari,  ya’ni  ulam in g   m u ay y a n   bir 
paytdagi  kechinm alari  haqida  ham   borishi  kerak,  albatta.  U lardagi 
quvonchli,  optimistik kayfiyat o ‘quv faoliyatini ju d a  sam arali b o ‘lishini 
ta ’m inlaydi.  0 ‘quvchilar  em o sio n al  ruhdagi  m aterialn i  d u ru stro q  
o ‘zlashtirib  oladilar.
0 ‘tkazilgan tajribalar o ‘quvchilar h ech qanday h is-tuyg‘u  uyg‘ot- 
m ay d ig a n   m aterialga  q a ra g a n d a ,  em o sional  ru h d a g i  m a te ria ln i 
yaxshiroq eslab qolishlarini  k o ‘rsatadi.  0 ‘qituvchi  o 'q u v  jaray o n in in g  
em osional tom oni haqida g‘a m x o ‘rlik qilishi kerak.  Bu m u a m m o  ju d a 
m u h im   aham iyatga  ega.  C h un k i,  birinchidan,  ta ’lim ning  m azm u n i 
n iho yatd a murakkablashib,  hajm i esa g‘oyat kattalashib ketgan.  U ning 
m uvaffaqiyatli o ‘zlashtirilishiga erishish uchun  o ‘q uv ch ilarn in g  o ‘quv 
faoliyatini  kuchaytirishi  lozim .  Ijobiy  tuyg‘ular  o ‘quv  m eh n atin in g  
sam aradorligiga  kuchli  ta ’sir  etadi.  Hafsala  bilan  bajarilgan  b e g ‘araz 
m u n o zara paydo bo‘ladi,  bahslashiladi,  befarq  qaragan  salbiy  m u n o - 
sabatda b o ‘lingan ishga esa h e c h  qanday hafsala b o ‘lm aydi.
Jam iyatim izdagi m ehnat — ijod, quvonch m anbai.  Ó ‘quv m askani 
o ‘q u v c h ila r id a   o ‘quv  m e h n a tig a   ijo d iy   m u n o s a b a t  u y g ‘o tib ,


m eh n atn in g   haqiqiy  ijodga,  quvonch  manbaiga  aylanishiga  ko‘m ak- 
lashishi k e ra k
Q adim da  greklar  ju d a   ajoyib  iborani  q o ‘liaydilar:  „Talaba  — 
t o ‘ldiritib  turilishi  kerak  b o ‘lgan  idish  emas,  balki  yoqib  turilishi 
lozim   b o ‘lgan  m ash’aldir“ . 
Bu  fikrning  tagida  ch u q u r  m a ’no  bor. 
Z ero ,  o ‘qituvchi biz yuqorida ta ’kidlab o‘tgan ta ’lim m etodlari m uam - 
m oli  ta ’lim ,  qism an  izlanish  m etodi  va  tadqiqot  m etodlaridan  keng 
q o lla n is h i  kerak.  T a ’lim  jarayonini  bugungi  kundagi  asosiy  talabla- 
ridan  b in   erkin  fikrlovchi,  m ustaqil  tafakkurga  ega  b o ‘lgan  shaxsni 
shakllantirish  b o ‘lib,  yuqorida aytib o ‘tiigan m etodlardan foydalanish 
u c h q u n la rd an   katta  m ash ’allar paydo  bo‘lishini  ta ’m inlab  beradi.
T a ’lim  jarayonida o ‘quvchilam ing bilishga qiziqishlari g‘oyat katta 
aham iyatga egadir. Qiziqish — o ‘quvchilaming em osional bezagi, biror 
bu y u m n i,  b iro r  faoliyatni  tan lash   munosabati  va  y o ‘nalishidir.
M a ’lum ki,  psixologiyada  qiziqishning  ikki  turi  o ‘quvchilam ing 
t a ’lim   jarayo nid a  aniqlanadi.  Birinchisi,  bevosita  qiziqish,  ikkinchisi 
bilvosita  qiziqish.  H a r  bir  o ‘qituvchi  o‘z  o ‘quvchilarida  o ‘z  faniga 
nisbatan bilvosita qiziqishni tarkib toptirishga harakat qiladi.  Qiziqishlar 
o rq a li  o ‘q u v chilard a  t a ’lim ga  aktiv  m unosabat  n a m o y o n   b o ‘ladi. 
Psixologiyada qiziqish - b u  shaxsning o ‘zi uchun qim m atli yoki yoqimli 
b o ‘lgan  m uayyan  narsa  yoki  hodisalarga  munosabatidir.  Qiziqishlar 
shaxsning m u him  va individual xususiyatlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Q iz iq is h la r  o 'q u v c h ila r  h a y o tid a   katta  rol  o lynaydi.  U la r  o ‘quv 
faoliyatini  faollashtiruvchi  asosiy turtkilar —  m otivlaridir.  Qiziqishlar 
t a ’lim   m askanlari  o ‘quvchisiga  fan  asoslarini  durustroq  o ‘zlashtirib 
olishlariga,  aqliy  qobiliyatlarning  o ‘sishiga,  bilim  doirasining  kenga- 
yishiga  im ko n  beradi.  0 ‘qituvchilam ing  vazifasi  o ‘quvchini  dastlab 
q iziqtirib q olgan ishning o ‘zi bilan shug‘ullanishga m ajbur qilish emas, 
balki  undagi  qiziqishlarni  chuqurlashtirish va  kengaytirish,  ta ’sirchan 
q ilis h ,  q iz iq is h la rn in g   m ark a zig a   aylanib  qolgan  fao liy at  bilan 
sh u g ‘ullanish  istagiga,  mayliga  aylantirishdir.
0 ‘quvchilam ing  muayyan  maqsadni  ko‘zlab  ish  tutishida,  qiyin- 
c h ilik la r n i  e n g a   o lis h id a ,  is h d a n   chalg ‘itadigan  n a rs a la r  bilan 
shug‘ullanishdan o'zini tiya olishida, unda o‘qishga ishtiyoq tarkib toptirishda 
n am oy o n  bo'ladigan iroda ta’lim jarayonida alohida aham iyat kasb etadi.
U m u m iy   psixologiya  kursidan  m a’lumki,  iroda bu   shaxsning  o ‘z 
oldiga q o'ygan maqsadining aniqligi, uni amalga oshirish uchu n intilishi, 
m aq sa d   y o ‘lida  m a ’lum   bir  qarorga  kelish  tezligi  va  u n i  o ‘z  vaqtida 
28


ijro  etish i  bilan  belgilanadigan  sifa td ir  T a ’lim   ja ra y o n id a   o ‘quv 
m aterialiga  b o ‘lgan  diq q atnin g   b a rq a ro r  b o ‘lishida  iro d av iy   z o ‘r 
berishning ahamiyati nihoyatda kattadir. T a’limda iroda o ‘quvchida o ‘quv 
maskani va uyda o ‘tkaziladigan m ashg‘ulotlaiga tayyor turishda nam oyon 
b o ‘ladi.  0 ‘quv  materialini  o ‘rganish  —  eslab  qolish  va  o ‘quvchining 
irodaviy  z o ‘r  berishiga  bog‘liq.  Iroda  o ‘quvchilarning  fikrlash  fao- 
iiyatlarida  —  masalani  echishga,  q o ‘yilgan  savoJga javob  topishga  va 
hokazolarga intilishida nam oyon b o ‘ladi.  U lar o'quvchilarda k o ‘nikm a 
va m alakalam i hosil qilishda ham   tarkib topadi.
Psixologlar  olib  borgan  ta d q iq o tla rd a   o ‘quvchilar  to m o n id a n  
berilgan  m aterialning  o‘zlashtirilishi  k o ‘p  jih a td a n   iro d an in g   tar- 
biyalanganligiga bog‘Iiqdir.  Irodaviy aktivlik ta ’lim ning zaru r shartidir. 
T a’lim muassasasidagi ta’Iim jaray on in in g o ‘zi o ‘quvchiIardan irodaviy 
o ‘stirish om illaridan biridir.  B linda,  o ‘quvchilarning  kundalik  rejimi, 
o ‘qish  va  oqilona  dam   olishni  b ir-b iri  bilan to ‘g‘ri  alm ashtirib  turish 
katta roi o ‘ynaydi.
T a ’lim  jarayonida bilish jaray o nlarin i shakllantirishga alohida e ’ti- 
bor berish lozim. Zéro bilish jarayonlari ju d a  murakkab faoliyat b o ‘lib, 
unda jo nli  m ushohadadan  abstrakt  tafakkurga,  abstrakt  tafakkurdan 
amaliyotga o ‘tiladi,  ana shu nd an  so ‘ng  o b ’ektiv haqiqat bilib oiinadi. 
Binobarin,  biz  birinchi  navbatda  k o ‘rib  chiqishim iz  lozim   boMgan 
narsa  o ‘quv  materalini  idrok  qilish  jarayonidir.  U m um iy  psixologiya 
kursidan  m a’lumki,  idrok  bu   narsa  va  hodisalam i  sezgi  organlariga 
ta ’sir etishi  natijasida ularning  kishi  psixikasida yaxlit  obrazini  paydo 
b o ‘lishi  b o ‘lib,  idrok  etish  jaray o n i  ta ’lim da  turli  form alarda  o ‘qi- 
tu vchinin g  og‘zaki  hikoya  q ilish id a ,  su h b at  o ‘tk az ish d a,  leksiya 
o ‘qishida,  ko‘rgazma!i  q u ro llar  k o ‘rsatish,  ekskursiyalar  o ‘tkazish, 
axborot  va  pedagogik  texnologiyalardan  foydalanish,  o ‘quvchining 
o ‘ziga darsliklar ham da boshqa  q o ‘llan m alam i  o ‘qitish  tarzida o ‘tishi 
m um kin.  Shuni  alohida ta ’kidlash  lozim ki,  idrokni  tarkib top tirish da 
o‘quvchilaming yosh xususiyatlarini hisobga olish nihoyatda m uhim dir. 
C h unki  fazoni,  vaqtni  va  h a ra k a tla rn i  id ro k   e tish d a   h a m   yosh 
xususiyatlarda  turli  farqlar  m avjud  b o ‘ladi.
T a’lim  olish  jarayoni  insondagi  m otivlar  bilan  bevosita  bo g ‘liq 
b o ‘lib,  uning  m ohiyati  —  inson  xulq-atvorining  ichki  barqarorligi, 
harakatga undovchi tushunchada ifodalanadi.
Motivasiya esa xulq-atvomi psixologik va fiziologik boshqarishning 
dinam ik jarayoni b o ‘lib,  unga tash ab b us,  yo‘nalganlik tashkilotchilik,


q o ‘llab-q u w atlash   kiradi.  T a ’lim   jarayonida  o ‘qish  motivlari  „nim a 
u c h u n ? “ ,  „nim aga?“ ,  „q a n d ay   m aqsad bilan?“  kabi  savollar asosida 
yuzaga  keladi.  M otivlar b irin ch id an ,  o ‘quv  faoliyatiga  undasa,  ikkin- 
chidan,  maqsadga erishish u c h u n  zarur yo‘l va usullar tanlashga yordam 
b e ra d i.  0 ‘quv  faoliyatida  o ‘quv   m otivlar  o ‘quvchilar  to m o n id an  
tan lan ib ,  ular  o ‘quvchining  m aqsadi,  qiziqishi,  kelajak  rcjalari  bilan 
bevosita  bog‘liq  b o ‘ladi.  Y o sh   xususiyatlaridan  kelib  chiqqan  holda 
o ‘quv  motivlari  turli  yosh  davrlarida  turlicha  b o ‘ladi.
0 ‘quv  faoliyati  motivasiyasining manbalari  mavjud  bo'lib,  ularga 
quyidagilar  kiradi:
1.  Ichki m anbalar.  U la r insoniy tu g‘ma yoki orttirilgan ehtiyojlari 
b ila n  belgilanadi.  U lardan en g  m uhim i tug'm a inform asiyaga b o ‘lgan 
ehtiyojdir.  Orttirilgan ehtiyojlar esa gnostik va ijtim oiy ijobiy ehtiyojlar 
hisoblanadi.
2. Tashqi manbalar.  U lar shaxsning ijtimoiy hayot shart-sharoitlari 
bilan belgilanadi.
T alabalarda ulam ing b irinchisi b o ‘lib, jam iyatning shaxsdan talab 
qiladigan  doimiy  xulq-atvorini  bildiradi.  Bog‘cha,  o ‘quv  maskani, 
oila boladan ju d a ko‘p  ish lam i  am alga oshirishni  talab qiladi.
Ijtim oiy  kutish  h a r  b irim iz d an   m a’lum   bilim lar,  k o ‘nikm alar 
darajasining bo ‘lishi,  zarurligini jam iy at kutishini bildiradi.  M asalan, 
b ir  yoshli  bola  yurishi,  7  y o sh d an   u  o ‘qishi,  15  yoshdan  esa  kasb 
tan lash i  kerak  deb  hisoblaym iz.  Im koniyatlar  —  shaxs  faoliyatini 
b e lg ilo v c h i  o b ’ektiv  s h a rt-s h a ro itla rd ir.  M a sa la n ,  b o lan in g   boy 
kutubxonaga ega b o ‘lishi u n i kitob o ‘qishga undaydi.
3.  Shaxsiy manbalar: b u  shaxsning qadriyatlari sistemasi, ustanov- 
kalari va g ‘oyalaridir.  Bu  m an b a lar h a r bir shaxs faoliyatida u yoki bu 
d arajad a mavjud.  U lam ing barchasi  faoliyatning kechishiga ta ’sir etib 
t a ’lim   jara y o n in in g   m o tiv asiy asin i  tashkil  eta d i.  V.A.  Kruteskiy 
o ‘spirinlarda uchraydigan motivlaming quyidagilarini alohida ifodalaydi:
a)  biror  o ‘quv  faniga  qiziqish;
b)  vatanga  foyda  keltirish  istagi;
c)  shaxsiy  qobiliyatini  r o ‘kach  qilish;
d)  oilaviy an ’analarga  rioya qilish;
e)  d o ‘st-birodarlarga  ergashish;
f)  m oddiy  ta’m inlash  va  hokazolar.



Download 5,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   102




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish