5-mashg`ulot

O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Alisher Navoiy nomidagi Samarqand davlat universiuteti
O‘zbek filologiyasi fakulteti

Amaliy tilshunoslik, o‘zbek tili va adabiyoti

o‘qitish metodikasi kafedrasi

’’O‘ZBEK TILI’’ FANIDAN AMALIY MASHG`ULOT MATERIALLARI

Huquqshunoslik fakulteti 1-kurs rus guruhi talabalari uchun


Tuzuvchi: dots.Boltayev M.

Samarqand

SO‘ZBOSHI
Bugunga kelib til o`rgatish borasidagi an’anaviy usullarni to`liq inkor etmagan holda, yangicha innivatsion pedagogik texnologiyalardan, usullardan foydalanib, til o`rgatishning samaradorligini oshirish zaruriy ehtiyojga aylandi. Bu esa mamlakatimizda keng ko`lamda hayotga tatbiq etilayotgan “Ta’lim to`g`risida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” sifat bosqichining ham asosiy talablaridan biri hisolanadi. Shuni e’tiborga olgan holda oliy o`quv yurtlarining rus guruhlari talabalariga o`zbek tilidan amaliy mashg`ulotlar o`tish uchun mazkur o`quv materiallari tegishli namunaviy dastur asosida tuzildi.

“O`zbek tili”dan tuzilgan ushbu o`quv materiallarining mazmuni talabalarda ijodiy fikrlash ko`nikmalarini shakllantirish hamda rivojlantirishga qaratilgan. Mashg`ulotlar davomida ushbu mutaxassislikka doir matnlar tarjima qilinadi, so`z va iboralar takrorlanadi, yangi so`zlar yodlanishi ko`zda tutiladi. O`rganilgan yangi so`zlar matnni tarjima qilish, matn bo`yicha tayyorlangan savollarga javob qaytarish hamda o`tilgan grammatik materialni o`zlashtirish uchun asos bo`ladi. Matn to`liq o`rganib bilingach, “O`zbek tili” darsligidan (Mirzayev I., Boltayev M. O`zbek tili. – T.: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 2004) tegishli grammatik mavzuga doir turli mashqlar bajariladi. Mashqlar tarjima qilish, nuqtalar o`rniga tegishli harflar, so`zlar, olmoshlar, egalik, kelishik, shaxs-son qo`shimchalarini qo`yish, fe’lning ma’lum zamonlari, tasdiq, inkor, so`roq shakllari qo`shimchalarini qo`yish, so`zlarni tartib bilan qo`yib, gap tuzish kabi topshiriqlarni qamrab oladi. Har bir mashg`ulotda og`zaki nutqni o`stiruvchi mashqlar bajariladi. Muloqotlar rus tilida ham, o`zbek tilida ham berilib, ularni tarjima qilish, yodlash hamda erkin suhbat davomida qo`llay bilish talab etiladi. Mashg`ulot tegishli topshiriqlar bilan yakunlanadi.

Dars davomida talabalarga o`zbek tilining grammatik qonun-qoidalari emas, balki matnlar, mashqlar, muloqotlar yordamida til materialini o`rgatish orqali ularda fikrlash ko`nikmalari hosil qilinib, talabalar darsning oddiy qatnashchisidan uning faol ishtirokchisiga aylantiriladi.

Respublikamizdagi qariyb barcha oliy o`quv yurtlarining rus va boshqa tillarda o`qitilayotgan talabalari o`zbek tili mashg`ulotlarida kafedrada tayyorlab, nashr etilgan yangi darslik hamda uning elektron versiyasidan keng foydalanib kelishmoqda.

2009-2010-o`quv yilidan boshlab universitetning rus va tojik guruhlari talabalariga “O`zbek tili”dan amaliy mashg`ulotlar uchun 64 soat, mustaqil ishlash uchun esa 50 soat ajratildi. Soatlar hajmining yildan yilga qisqarib borishi namunaviy dasturda belgilangan materiallarni to`liq qamrab olishga imkon bermaydi. Shunga ko`ra namunaviy dasturda tavsiya etilgan mavzular bilan bir qatorda har bir yo`nalishning tor xususiyatidan kelib chiqqaan holda tanlangan mutaxassislik matnlari hamda o`zbek xalqi tarixi, ilm-fani, madaniyati, adabiyoti rivojiga ulkan hissa qo`shgan buyuk bobokalon allomalarimizning hayoti va ijodi bo`yicha matnlarni tarjima qilish, ular asosida mustaqil ravishda erkin matnlar tuzishga doir mavzular har bir darsning asosiy maqsadi qilib qo`yiladi.