‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

1.1-rasm. Xususiy (a) va legirlangan (b) kremniy nisbiy solishtirma
o'tkazuvchanligining temperaturaga bog'liqligi ( cr/0 va crQ— +20 ()C).
Xona temperaturasida yarimo'tkazgichlarning solishtirma elektr
o'tkazuvchanligi 10-8-M05 Sm /m (simens taqsim metr)ni, metallarda
cr =106^-108 Sm/m, dielektriklarda esa cr =10~8-h 10“13 Sm/m ni tashkil
etadi. Yarimo'tkazgichlarda solishtirma elektr o'tkazuvchanlik
tem peratura ortishi bilan ortadi, m etallarda esa — kamayadi.
Yarimo'tkazgichlar elektr o'tkazuvchanligi yoritilganlikka va kiritmalar
konsentratsiyasiga bog'liq (1.1, b-rasm).
a)
b)www.ziyouz.com
kutubxonasi
(1.2) va (l.l)larni solishtirib
(1.3)
ekanini topamiz.
Shunday qilib, cr ni va uning kiritmalar konsentratsiyasi hamda
temperaturaga bog'liqligini aniqlash uchun yarimo'tkazgichda hosil
bo‘ladigan EZTlar turlari, ularning konsentratsiyasi va elektr
maydondagi tezligi kabi masalalarni hal etish talab qilinadi. Bular
yarimo‘tkazgichning fizik modeli deb ataluvchi zonalar nazariyasi
asosida tushuntiriladi.
1.2. Qattiq jism zonalar nazariyasi elementlari
Yarimo'tkazgich materiallar tuzilishi kimyoviy elementlar davriy
sistemasi asosida tushuntirilishi mum'cin. D.I. Mendeleyev davriy
sistemasining bir qismi 1.1-jadvalda ko'rsatilgan. Davriy sistemaning
IV guruh elementlari qattiq holatda monoatom (sodda, elementar)
yarimo'tkazgichlardir. Germaniy va kremniy olmossimon kristall
panjaraga ega bo'lib, ularning har bir atomi tasawurdagi tetraedr
uchlarida o'zidan baravar uzoqlikda joylashgan (ekvidistant) to'rtta
qo'shni atom bilan o'ralgan.
/. 1-jadval
D.I. Mendeleyev davriy sistemasining bir qismi
Elementlar gtiruhlari tartib raqami
II