‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

-j. а , 1ПА 4.73 • 10-4T 2
W g' =Ll 74— ■ [eV], (i,4)
1 + OJO
(jaAs , С1П 45.405 • 10"47’2
Wg = l . 5 19 ------------------------feVl.
T + 204 1 1
Elektronikada keng qo'llaniladigan yarimo'tkazgichlarning xona
temperaturasi (300 K)da taqiqlangan zona kengligi ^ g e rm a n iy uchun
— 0,67 eV, kremniy uchun — 1,12 eV, arsenid galliy uchun — 1,43 eVwww.ziyouz.com
kutubxonasi
ni tashkil etadi. D ielektriklarning taqiqlangan zona kengligi
Wg > 3 eV.
Absolut nol temperaturada (0 K) yarimo'tkazgich va dielektriklar
valent zonasining barcha energetik sathlari elektronlar bilan to'ldirilgan,
o'tkazuvchanlik sohasidagi energetik sathlar esa bo'sh bo'ladi.
Metallarda o'tkazuvchanlik zonasining faqat pastki qismi to'ldirilishi
mumkin.
1.3. Yarimo‘tkazgichlar elektr o ‘tkazuvchanligi
Xususiy elektr o ‘tkazuvchanlik. Yarimo'tkazgichlar elektronikasi
mahsulotlarining ko'p qismi kremniy asosida tayyorlanadi. Sof
(kiritmalarsiz) kremniyning soddalashtirilgan kristali panjarasi modeli
1.4, a-rasmda va zonalar energetik diagrammasi 1.4, b-rasmda
keltirilgan. Yarimo'tkazgich kristalda kiritmalar va kristali panjara
tuzilmalari nuqsonlari (bo’sh tugunlar, panjara surilishlari va boshqalar)
b o 'lm a s a , u x u su siy y a r im o 'tk a z g ic h deyiladi. Bunday
yarimo'tkazgichni / — bilan belgilash qabul qilingan.
Xususiy kremniy kristali atomining to'rt valent elektroni qo'shni
atomlarning to'rt valent elektronlari bilan bog'langan holda mustahkam
sakkiz elektronli qobiq (to'g'ri chiziqli) hosil qilishi 1.4, a-rasmdan
ko'rinib turibdi. Bunday yarimo'tkazgichda 0 К temperaturada EZTlar
yo'q, uning elektr o'tkazuvchanligi cr =0. Shunday bo'lishiga
qaramasdan, temperatura ortishi bilan yoki yarimo'tkazgich kristali
yoritilganda kovalent bog'lanishlarning bir qismi uzilib valent
elektronlar o'tkazuvchanlik zonasiga o'tishi uchun yetarli bo'lgan
energiya oladilar (1.4, b-rasm). Natijada valent elektron EZTga
aylanadi va elektr kuchlanish berilganda tok hosil bo'lishida qatnashadi.
Atomdan elektron ketishi natijasida atom qo'zg'almas musbat ionga
aylanib qoladi.
Bir vaqtning o'zida valent zonada bo'sh sath hosil bo'ladi va
valent elektronlarda o'zining energiyasini o'zgartirish imkoniyati
tug'iladi, ya’ni valent zonaning ruxsat etilgan bir sathidan boshqasiga
o'tish imkoniyati ochiladi. Elektron, shunday qilib, yarimo'tkazgich
orqali tok hosil bo'lishida ishtirok etishi mumkin. Temperatura ortishi
bilan o'tkazuvchanlik zonaga o'tayotgan elektronlar soni ko'payadi
va natijada, elektr o'tkazuvchanlik ortadi.www.ziyouz.com
kutubxonasi
гг;,>г
1
1