‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

1.3-rasm. Bir jinsli yarimo'tkazgich materiallar —arsenid galliy (a) va
kremniy (b)da valent zona shipi ( W ) va o'tkazuvchanlik zona tubi ( fVc)
ning energetik o'rinlari hamda arsenid galliy (d) va kremniy (e)da Wv va
l^cqiymatlarining to'lqin vektori к ga bog'liqligi.www.ziyouz.com
kutubxonasi
Odatda, arsenid galliy holida zonalararo to'g'ri (vertikal) o'tish
haqida, kremniy holida esa, to'g'ri bo'lmagan zonalararo o'tish haqida
so'z yuritiladi va ular mos ravishda, zonalararo to'g'ri hamda to'g'ri
bo'lmagan o'tish deb ataladi. Umumiy holda, elektron energiyasining
zonadagi impulsga bog'liqligi kvadratik emas. O'tkazuvchanlik zona
tubi yaqinida bir yoki bir nechta lokal minimumlar mavjudligi tufayli
W = f(k) bog'lanish yuqori aniqlikda parabola ko'rinishda,
elektronlaming effektiv massasi esa — o'zgarmas bo'lishi mumkin.
Ushbu minimumlarning to'lqin soni noldan farqli qiymatlarda
joylashadi.
Masalan, arsenid galliyda taqiqlangan zona kengligi o'tkazuvchanlik
zona to'g'ri o'tishi minimumi 1,43 eV (1.3, d-rasm, G — minimum)
bilan aniqlanadi, energiya 1,9 eVga teng bo'lganda esa, <100>
kristalografik yo'nalishga siljigan, to'g'ri bo'lmagan minimum (X —
minimum) mavjud.
Kremniyda X — minimum taqiqlangan zona kengligini aniqlovchi
asosiy minimumdir (1.3, b va e-rasmlar). Bu holda yarimo'tkazgich
“ t o 'g 'r i b o 'l m a g a n ” z o n a la r tiz im ig a ega b o 'la d i. B u n d a
elektronlaming valent zonadan o'tkazuvchanlik zonaga yorug'lik kvanti
ta’siri ostida hv> Wg o'tishi qiyinroq kechadi. Haqiqatan ham, bunda
elektron o'zining harakat holatini (Ak qiymatga) keskin o'zgartirishi,
hamda unga uzatiladigan yoki undan olinadigan energiya Aga
o'zgartirilishi kerak (1.3, e-rasmga qarang).
Yarimo'tkazgichlarda taqiqlangan zona kengligi deb ataluvchi Wg
parametr eng muhim parametr hisoblanadi. Temperatura ortishi bilan
taqiqlangan zona kengligi kamayib boradi. Kremniy va arsenid galliy
uchun Wg(T) bog'lanish monoton bo'lib, u quyidagi ifodaga binoan
approksimatsiyalanadi: