5 -mfvzuyarim o’tkazgichli asboblar yarim o’tkazgich asboblar hosil qilishning fizik asoslari



Download 1,02 Mb.
bet1/12
Sana09.07.2022
Hajmi1,02 Mb.
#759081
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
5 мавзу


5 -MFVZUYARIM O’TKAZGICHLI ASBOBLAR
1. Yarim o’tkazgich asboblar hosil qilishning fizik asoslari
Yarim o’tkazgich asboblarning ishlashi «elektron» hamda «teshiklar»ning harakatlanishiga asoslangan. Ishlab chiqarishda bu asboblar sodda - germaniy (Ge), kremniy (Si), selen (Se) yoki murakkab - arsenid galliy (GaAs), kremniy karbidi (SiC), galliy fosfidi (GaR) yarim o’tkazgich materialidan tayyorlanadi. Ularning hammasi “olmos” turli muntazam panjara tarkibiga ega bo’lgan kristalldan iborat.
4.1-rasmda misol tariqasida atomlarining tashqi orbitasida to’rttadan elektroni bo’lgan toza germaniyning yassi ekvivalent panjarasi keltirilgan. Elektron turg’un holatda bo’lishi uchun, qo’shni to’rtta atom bilan kovalent ya’ni qo’sh bog’lanadi hamda valent elektronlar bu bog’lanishda ishtirok etadi.

4, 1-rasm. Germaniyning kristall panjarasi.

Kvant mexanikasi qonunlariga, asosan, har bir valent bog’langan elektron uchun ma’lum bir energiya sathi to’g’ri keladi. Ularning to’plami “valent” (V-zona) zonani tashkil etadi.


Elektrondan holi bo’lgan energetik sathlar erkin zonani tashkil etadi, ular “o’tkazuvchanlik” (С-zona) zonasi deyiladi.
Bu ikki zona oralig’ida uchinchi, “taqiqlangan” zona joylashgan. Ideal qattiq, kristalli jismlarda elektronlar bunday energiyaga ega emas. Bunday holat absolyut nolь harakat uchun to’g’ri bo’ladi. Stabil holatni buzuvchi tashqi faktorlar: issiqlik, harorat, yorug’lik nuri, elektromagnit maydon va boshqalar hisoblanadi. Ularning tahsiri natijasida valent elektronlar yadro bilan bog’lanishni uzish uchun yetarli bo’lgan qo’shimcha energiya olishi mumkin. Buning uchun zarur bo’lgan minimal energiya moddaning taqiqlangan zonasi kengligi (W) bilan aniqlanadi. 4.2-rasmda o’tkazgichlar, yarim o’tkazgichlar va dielektriklarning energetik zona diagrammalari keltirilgan. Uy harakatida metallarda taqiqlangan zona nolga yaqin, di­elektrik materiallarda 3-7 EV (olmos) va yarim o’tkazgichlarda esa 0,5 - 2,5 EV (germaniy W = 0,66 EV, kremniy W = 1,14 EV) ni tashkil etadi. Kovalent bog’lanishdan chiqib ketgan elektron erkin bo’lib qoladi va u kristall bo’yicha tartibsiz harakatlanadi. Bu elektronning energiyasi o’tkazuvchanlik zonasidagi energetik sathlar qiymati bilan aniqlanadi. Energiya ortishi bilan, sof yarim o’tkazgichda elektron valent zonaning yuqori sathidan o’t­kazuvchanlik zonasiga o’tadi. Bunga xususiy o’tkazuvchanlik deyiladi.

a) b) v)

Download 1,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish