‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi X. K. Aripov, A. M. Abdullayev

1.7-rasm. Xona temperaturasida (7=300 K) kremniyda kiritmalar
konsentratsiyasi /Vo‘zgarishi bilan elektronlar jun va kovaklar jUp
harakatchanliklarining amalda o ‘zgarishlari.
j'dr = q ( m , + p m p )e ■ (i-3i)
Bir jinsli yarimo‘tkazgich orqali dreyf toki o'tganda, uning ixtiyoriy
kichik hajmida zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi o ‘zgarmas qoladi.
Diffuziya toki. Yarimo'tkazgichda elektr tok elektr maydon
ta’siridan tashqari, harakatchan zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi
gradiyenti hisobiga ham hosil bo‘lishi mumkin. Zaryad tashuvchilarning
yarimo‘tkazgich hajmida notekis taqsimlanishi natijasida yo‘nalgan
harakat qilishi diffuziya harakati deyiladi.
Diffuziyaning nazariy asosi bo'lib Fik qonuni xizmat qiladi. Unga
muvofiq erkin zaryad tashuvchilar oqimi zichligi P ( s n r 2-s_l) teskari
ishora bilan olingan konsentratsiya gradiyentiga proporsional, chunki
diffuziya oqimi zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi kam tomonga
yo'nalgan bo'ladi. Bir o ‘lchamli holatda elektronlar oqimi
P = - D it(dn/dx), kovaklar uchun P = - D p(dp/ dx), bunda Dn, Dp -
mos ravishda elektronlar va kovaklar uchun diffuziya koeffitsienti
(sm2/s). Erkin zaryad tashuvchilar oqimi zichligini elektron zaryadiga
(manfiy) yoki kovaklar zaryadiga (musbat) ko‘paytirib elektronlar va
kovaklar diffuziya toklari zichligini topamiz:www.ziyouz.com
kutubxonasi
Лиг
(1.32)
Vox У
Elektronlar diffuziya koeffitsienti germaniyda Dn =100, kremniyda
£)я =36 va arsenid galliyda Dn = 290 [sm2/s]. Kovaklar diffuziya
koeffitsienti esa germaniyda D = 45, kremniyda D = 13 va arsenid
galliyda D = 12.
Zaryad tashuvchilarning dreyf va diffuziya harakatlari parametrlari
o'zaro Eynshteyn munosabati orqali bog'langan
Bu yerda:
proporsionallik koeffitsienti bo'lib potensial
(volt) o'lchamiga ega va issiqlik potensiali deb ataladi. Xona
temperaturasida (Г=300 К) ф т— 0,026 V = 26mV.