Аристотел унга карши чик,иб, мукаммал давлатни хусусий мулк-
чиликни бекор кдлиш билан куриб булмайди, чунки умумий
ишни барча бир-бирига авдаради ва барчага тааллукди умумий
нарсага жуда кам к,айгуради, деган хулосага келади. Аристотел
нинг фикрича, ижтимоий зулмнинг манбаи мулкчиликда булмас
дан, балки инсон хохишининг чеки йукдиги ва унинг очкузли-
гидадир. Ш уни айтиш керакки, очкузлик обруга х;ам йуналти-
рилган. Ш унинг учун фукароларнинг хохишларини тенглашти-
риш керак, дегани мулкни хам тенглаштириш керак, деган ran
эмас. Платоннинг идеал давлатини куриш мумкин эмас. «Уз
хохишига кура, давлат режасини тузиш яхши, лекин амалга
ошириб булмайдиган фикр тугрисида фикрлаш мумкин эмас».
Файласуфнинг таъкидлашича, энг яхши давлат бахтлидир.
Энг яхши давлат бу янги, яхши сиёсий тузумдир. Давлат бош-
к,арувининг энг яхши шакли унинг энг яхши хаёти учун хизмат
кдлишидир. Энг яхши хаёт бахтли хаётдир. Хаёт фазилатларга,
кудратга тула ва бу фазилатларни хаётнинг барча вок,еаларига
тугри куллай билиш керак. Фазилат икки кутбнинг муътадилли-
гидир, муътадил хаёт эса зарурийдир. Бирок, бахтли хаёт учун
маънавий фаровонликдан таищари жисмоний фаровонлик, яъни
соглик ва ташк,и фаровонлик хам даркорлиги билан биргаликда
ташк,и гузаллик хам муътадил булмоги лозим.
Энг асосийси — фук,аролар ташвишлардан озод булишлари
керак. Крнун чикдрувчилар эса даставвал уз дикдат-эътиборла-
рини фак,ат жамиятнинг нуфузли кисми булмиш давлат рахбар-
ларига к,аратибгина к,олмай, балки хусусий хаёт кечириш хола-
тига эга булсинлар ва хеч ким уларнинг дам олишларини буз-
масин. Мулкчиликнинг энг олий шакли муътадилликдир. Дав
латнинг энг олий бахти унинг фук,ароларининг уртача мулкка
эга булишларидир, дейди Аристотел. Бундай мулкка эга булган
киши окдлона фикр юритади. Бир к,арашда Аристотелнинг иж
тимоий кдрашлари халкчилликка ухшаб кетади. Бирок, ундай
эмас. Аристотел давлатни мухим ва номухим к,исмларга ажрата-
ди ва бундан келиб чикдан холда урта табак,ага мансуб киши-
ларни купгина фук,аролик хукукдаридан махрум этади.
Аристотел зарурий, лекин мухим булмаган давлат кисмла-
рига барча мехнаткашларни, мухим кисмига харбийлар ва дав
лат рахбарларини киритади. Дехк,онлар, хУнармандлар ва барча
савдогарлар табак,аси хар бир давлатнинг таркибига кириши
зарур. Лекин унинг мухим кисмлари харбийлар ва кенгаш аъзо-
ларидир, дейди Аристотел. Энг яхши сиёсий тузумдан фойдала-
наётган давлат хунарманднинг фук,аро булишига йул куймай-
ди, чунки дехкрнчштик, хунармандлик хаёт учун зарурий хунар-
лардир, лекин улар бу фазилатдан ма\румдир. Фук,аролар ва
Do'stlaringiz bilan baham: