Ўзбек дипломатияси тарихидан


//, Таш., 1956, с.41-52, Вып ХС, кн. 14, Т., 1957. с. 193-217”. 2. “Труды САГУ”



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet55/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

//,
Таш., 1956, с.41-52, Вып ХС, кн. 14, Т., 1957. с. 193-217”.
2. “Труды САГУ”

вып /XXVIII, кн. II. стр. 41.
122


и м к о н л а р и қай д а р а ж а д а э к а н л и г и н и а н и к у т ш , Ў рта О си ё 
х о н л и кл ари , б и р и н ч и навбатда Бухоро ам и рл и ги б и л ан яқ и н
муносабатлар ўрнатиш вазиф алари юклатилган. А йни вак^да Ост- 
И н д и я к о м п а н и я с и раҳбарлари А ф ғон и стон о р қал и Бухорога 
борадиган йўлларни ян а бир карра пухта ўрганиш , айниқса, бу 
м ам л ак атд а ю з берган с и ёси й ўзгар и ш л ар д ан в о қ и ф б ўли ш , 
Бухоро хон л и ги н и н г ж анубий чегараларига бевосита туташ ган 
ш им олий А ф гонистон музофотларидаги аҳвол ҳақида маълумот 
тўп л аш н и ҳам м ақ сад қи л и б қўядилар. Бу вази ф а Ф ози л хон
зим м асига ю клатилади. Ш ундай қилиб, қар и ккал а элчи Ўрта 
О сиёни Ҳ индистон билан улайдиган м арш рутларни ўрганиш ва 
б и р и Т у р к и с т о н н и н г ш а р қ и й , и к к и н ч и с и э с а ж а н у б и й
с а р ҳ а д л а р и д а н ў т и б , ҳар и к к а л а с и с а ф а р л а р и н и Б у х о р о д а
якунлаш и лозим эди. Бундай, ю қорида таъкидланганидек, асосий 
вази ф а М и р И ззатулл оҳ м и сси яси зим м аси га ю клатилганлиги 
с а б а б л и , Б у х о р о ҳ у к м д о р и б и л а н О с т - И н д и я к о м п а н и я с и
ўртасидаги расм ий музокаралар ф ақат М ир И ззатуллоҳтараф идан 
олиб борилиш и ш арт қилиб қўй ил ганди. Ф озилхон м иссиясига 
э с а и к к и н ч и д а р а ж а л и в а з и ф а — Б у х о р о х о н и г а м а х с у с
м актубларни етказиш ва М ир И ззатуллоқ бош чилигидаги асосий 
элчи гуруҳи келаётганл игидан уни огоҳ этиш топ ш ирил ганди. 
Ч ун ки эл ч и л ар б оси б ўтадиган м асоф ал ар б и р -б и р и д а н ф а р қ
қи лган ли ги дан Ф ози л хон Бухорога М ир И ззатуллоҳдан олдин 
етиб б ориш и ва ўз вазиф асини адо этгач, уни кутм асданоқ орқага 
қайтиш и тайинланган эди.
М ир Иззатуллоҳ Ўрта Осиёдан қайтиб келиш и билан О ст-И ндия 
к о м п а н и яси раҳбарларига саф ар тасуротлари ҳақида батаф сил 
ҳисобот ёзиб топш иради ва у, юқорида айтилганидек, орадан маълум 
муддат ўгиши билан Оврупо тилларига таржима қилиниб чоп этилади. 
А м м о Ф ози л хон н и н г саф арном аси негадир ком п ан и я архивида 
қолиб кетади. Ф орс тилидаги “Тарихи манозили Бухоро” (“ Бухоро 
манзиллари тарихи”) номи билан битилган ушбу қулёзма ҳозирги 
вактда Ҳ индистоннинг Алигарх университета қўлёзмалар мажмуасида 
сакданмокда1. Ф озилхон миссияси ҳақида маълумот беради ган яккаю
ягона манба ана шу “ Бухоро манзиллари тарихи” асаридир.
/. 
Ҳофиз Муҳаммад Фозилхон валади Қосимхон. Тарихи манозили
Бухоро (форс тилида, муаллиф дастхати), 54 саҳифа, Ҳиндистоннинг
Уттар-Прадеш штатидаги Алигарх университ ет а кут убхонаси
мажмуаси (Аббос-Салом коллекцияси, № 692)да сақланади.
123


Ф ози л хон “ Т арихи м ан ози л и Бухоро”да ўзи ҳақида ва м ир 
И ззату л л о ҳ м и с с и я с и б и л ан б и р вақтда у н и н г б о ш ч и л и ги д а
и кки н ч и эл ч и л и к гуруҳининг Бухорога йўлланганлиги сабаблари 
тўғрисида қуйидаги қисқача таф си лотл арн и баён қилади: “ У ш бу 
асар, - деб ёзади у, - П еш овардан Бухорога қи л и н ган саф ардан 
о л и н г а н а й р и м та с у р о тл а р , Т у р к и с т о н м у зо ф о т и д а ги аҳ во л , 
у н д аги ҳ о к и м л а р н и н г ҳаёт т а р зи ва х у л қ -а т в о р л а р и ҳ а қ и д а
ёзилган. У Б арейли ш аҳрида истиқом ат қилувчи марҳум Қ осим хон 
ў ғл и - Ҳ о ф и з М у ҳ а м м ад Ф о з и л х о н қ а л а м и г а м а н с у б д и р ” . 1 
А ф суски, м уаллиф ўзи ҳақида бундан б ош қа м аълумот берм аган. 
Ф о з и л х о н н и н г ё з и ш и ч а , д а с т л а б к и р е ж а г а м у в о ф и қ М и р
И з з а т у л л о ҳ м и с с и я с и т а р к и б и г а қ ў ш и л г а н б ў л и б , у н и н г
ёрдам чиларидан б и ри си ф атида “ ин гл и з ком п ан и яси ҳукумати 
хизм атчиси С ай й и д И ззатуллоҳга ҳамро)утик қ и л и ш и ” керак эди. 
А м м о П еш оварда м иссия саф арга ч и қи ш и олдидан тасод и ф ан
рўй берган воқеа туф айли бу реж а ўзгариб кетади. Ф о зи л х о н н и н г 
таъ кидлаш ича, “ 1812 йил м арт ойида навоб м унтазим ул давла 
м ухтор-ул-м улк Ч арльз Ҳ арпер, ж аноб М еткальф С оҳиб Б аҳодир 
ва соҳиби ю л о м а н о қ и б У ильям М уркраф т С оҳиб Б аҳодирлар” 2 
т о п ш и р и ғ и г а м у в о ф и қ “ А н г р е з Б а ҳ о д и р к о м п а н и я с и ” 3 
хизм атчиси С ай й и д И ззатуллоҳхон Бухоро саф арига ж ўнаш учун 
П еш оварга к ел и ш и б илан марҳум вазир Ш ер М уҳам м адхоннинг 
ўғли Б аҳодирхон унга қарш и ч и қи б , уни ҳибсга о л и ш н и бую ради 
ва А тток қўргонига қам аб қўяди. Бу воқеадан саросим ага туш ган 
и н г л и з л а р , Ф о з и л х о н н и н г т а ъ к и д л а ш и ч а , Т у р к и с т о н г а
ж ўнатилиш и м ўлж алланган м и сси я реж аси б узилм аслиги учун, 
дарҳол Ф ози л хон б ош чилигида қўш им ча эл ч и л и к таш к и л қи л и б , 
у н и П е ш о в а р - Х у л м - Б у х о р о й ў н а л и ш и о р қ а л и с а ф а р г а
ж ўнатиш ади. У нга м уҳрланган ном ал ар то п ш и р и ш и б , ул арн и
Хулм ҳ о к и м и ва Б ухоро ам и р и га е тк а зи ш б у ю ри л ад и . А й н и
в ақ тд а, Ф о з и л х о н м а ъ л у м о т л а р и га кўра, худди ш у к у н л а р и

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish