Ўзбек дипломатияси тарихидан



Download 11,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet63/184
Sana19.12.2022
Hajmi11,99 Mb.
#890942
TuriДиплом
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   184
Bog'liq
O`zbek diplomatiyasi tarixidan

1. Ўша асар, 345-6 бет.
2. Ўша жойда.
138


м уж даи ф архадсам ар ети ш д и . Т а ҳ н и ятгу й л и к , м уборакбодлиғ 
русуми би л а ўз т а р а ф и д и н к и ш и ю б о р м о қ н и а н с аб ва ужиб 
кўри б , ф ази л а тб а р о р , ф а р о с а т и н т и м о Ш укрулло О ғони элчи 
қи л и б ва тан су қ ва армуғон тари қаси д а м и н г калла қўй ва м инг 
ботм он ғалла топш ируб, Ҳ и рот ю б орд и ” 1.
1856 йилда эса, Э рон қўш и н л ари Ҳ и рот устига ян а бостириб 
келганларида, М арвга етиб келган Хива хони М уҳаммад Амин 
(1845-1856) ўз сарҳадлари м удоф ааси йўлида қатор тадбирларни 
ам ал га о ш и р и ш билан б и рга, уш бу ш ақарга тугилган хатарни 
о л д и н и о л и ш д а у н и н г ҳ у к м д о р и га к ў м а к б е р и ш м ақ са д и д а
н аф ақ ат Ҳ ирот, балки А ф ғонистондаги б о ш қ а ҳукмдорлар билан 
ҳам у зв и й д и п л о м а т и к м у з о к а р а л а р о л и б б о р г а н д и . “ Х он 
ҳ азратл ари , - деб ёзади Б а ён и й а н а ш у во қ еал ар хусусида, - 
М арвга м ин жазм этиб ва навкарларга пул бериб ва там ом и ога- 
и н и л а р и га ва там ом и ум аро ва а р к о н и д авлатларга инъом лар 
бериб буюрдилар: ҳама саф ар асбоб и н и тай ёр этсунлар. М ундин 
б и р ҳафта ўткандин сўнг тан гр и қу л и тўрани ж о й н и ш и н этиб, 
о тл ан и б ч и қи б , оҳиста-оҳиста равон бўлдилар, ток и м там ом и 
л а ш к а р и зл а р и д и н туш уб ж а м б ў л д и л а р . Қ и ё к ў л и н и н г б и р
м ан зи л и га етиб келиб эрдилар. М а й м а н а н и н г хони ўғлини элчи 
қи л и б п еш каш л ар била ю бориб эрд и , ул ерга келиб м улозиматга 
етди. Ҳ и рот ш оҳидин ҳам б и р элчи кўп туҳф а ва п еш каш лар 
б и л а б и р ф и л кел турд и ва К о б у л д и н ҳам э л ч и к ел д и . Хон 
ҳазратлари бую рдилар: ф и л н и ясати б , устига қан ор ёпиб, о н и н г 
устига тахт қуруб - б оргоҳн и н г олдига келтурдилар”2.
Бу парчадан ян а бир нарса ан гл аш и л ад и ки , Ҳ и рот ш аҳрига 
нисбатан Э рон ую ш тирган ҳарбий ю риш га қарш и бўлган кучлар 
ичида Х ива хонлиги сези ларл и нуф узга эга бўлган ва қўш ни 
ҳукм ронликлар унга катта ҳурмат б илан қараганлар.
С олном аларда ўша давр д и п л о м ати яси тарихида қарор топган 
қатор қон ун -қои д алар ҳақида ва уларга қатъий р и о я этилганлиги 
хусусида ҳам гоят қ и м м а тл и м аъ л ум отларга дуч к ел ам и з. Бу 
соҳадаги ф актлар б и ргина Х ива хонлиги та ш қ и сиёсатига дойр 
м а с а л а л а р т а р и х и н и г и н а э м а с , б а л к и , у м у м а н м у с у л м о н
ш арқи д аги қатор б о ш қ а м ам л ак атл ар д и п л о м а ти я с и тарихига 
о и д а й р и м м у ам м о л а р н и т а д қ и қ э т и ш га ҳам и м к о н б ерад и .
/. 
Ўша асар, 346-бет.
2. Баёний, Шажарайи хоразмшоҳи. 345-б-346-а бетлар.
139


Ч у н о н ч и , Х ива х о н л а р и д а н б и р о н та с и ваф от то п с а ва у н и н г 
ўрнига янги хон тай и н л ан са, албатга, бу воқеа м уносабати б илан 
қ ў ш н и ва а л о қ а д а б ў л и н г а н у з о қ м а м л а к а т л а р г а э л ч и л а р
йўлланган. Бу м ам лакатлар ҳукм дорлари ҳам ўз навбатида ана 
ш у элчиларга қўш иб ваки л л ар ю борганлар. У лар, б и ри н чи д ан , 
а в в ал ги хон в а ф о ти м у н о с а б а т и б и л а н ўз ҳ у к у м а т л а р и н и н г 
т а ъ зи я си н и изҳор этга н б ўлсалар, и к к и н ч и д а н , ян ги х о н н и н г 
тахтга ч и қ и ш и н и м уборакбод қи л и б , унга вал и н еъм атл ари н и н г 
т а б р и к м а к т у б и ҳ а м д а с о в ғ а - с а л о м л а р и н и т о п ш и р г а н л а р . 
Б а ён и й н и н г ёзиш ича, Р аҳим қулихондан (1843-1846) сўнг тахтга 
ч и қ қ ан М уҳаммад А м и н хон ан а ш у анъанага м у в о ф и қ дарҳол 
“ атроф ва акн оф дағи қалъа ва балад аларн и н г ҳукм ронлариким , 
м уҳаб б атн ом ал ар ю б о р и б я к ж и ҳ а т л и к д и н д а м урар э р д и л а р , 
барчалариға жулуси ҳум аю ннинг эъ л о н и учун пайғом ю б орм оқн и
м у н о с и б к ў р и б , ҳар б и р и г а б и р к и ш и н и т а ҳ н и я т н о м а б и л а
ю бордилар, андоғким Ш укрулла О қ о н и Т еҳронга ю бориб, ан д и н
И станбулға б о р м о қ н и зам ам р эти б , ш оҳга ва ҳалиф аға м уносиб 
туҳф а ва п еш каш л ар б ери б, н ом алар топш урдилар ва Хўқанға 
О таниёзб екни таҳ н и ятн о м а би л а ю бордилар, хони м ағф урн и н г 
в а ф о т и ва ў з л а р и н и н г ж у л у с л а р и а х б о р и у ч у н М у ҳ а м м а д
Ш а р и ф б о й н и Бухорога ю борд и л ар” 1. Қ атьий қоидалардан ян а 
бири ш у бўлганки, агар эл ч и ю борилган м ан зи лга етиб боргунча 
уни йўллаган ҳукмдор в аф о т топса, бундай э л ч и н и н г ваколати 
расм и й кучини йўқотган ҳисобланган ва уни борган ж ойидаги 
хукм дор қабул қи лм аган ҳамда у б и л ан ҳеч қандай м узокаралар 
ю р и тм аган . Б ун д ай ҳ о л л ард а э л ч и л а р в а зи ф а л а р и н и ад о эта 
ол м асд ан орқага қ а й ти ш га ё к и ч о п а р о р қ а л и м актуб йўллаб, 
ян ги ҳукмдордан ўз вакол атл ари н и тасдиқгговчи хужжат келгунга 
қ а д а р ў ш а м а м л а к а т д а и с т и қ о м а т қ и л и б т у р и ш г а м аж б у р
б ў л г а н л а р . Б у н г а м и с о л т а р и қ а с и д а М у ҳ а м м а д А м и н х о н
т о м о н и д а н Т у р к и я га 1855 й и л д а э л ч и с и ф а т и д а ю б о р и л га н
Ш укрулло О қо б илан ю з берган воқеаларни келтириш м ум кин. 
М аълум ки, бу элчи халиф а ҳузурига равона бўлиш и б илан бир 
вақтда Хива хони С ерахс том он га ю риш ую ш тиради ва у ерда 
ж ангда ҳалок бўлади. Бу хабарни элчи йўлда эш и ти ш и га қарам ай 
ўз с аф ар и н и давом эттиради. А м м о И стам булда уни Х ива элчиси 
си ф атида тан олм айдилар ва у султон ҳузурига киритилм айди.
/. 

Download 11,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish