Zaxiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Osma tomchi preparat tayyorlash uchun o’rtasida chuqurchasi bo’lgan maxsus toza buyum oynasi olinib, chuqurcha chetlariga vazelin surtiladi. Tozalangan qoplag’ich oyna o’ng qo’lga olinadi va spirt alangasi ustidan 2-3 marta o’tkaziladi, ya’ni sterillanadi. CHap qo’lga bakteriolgik ilmoqni olib, cho’g’ bo’lguncha spirt alangasi ustiga tutib turiladi. Ilmoqni sovitib, u bilan tekshirilayotgan mikroorganizmlar suspenziyasidan bir tomchi olib qoplag’ich oyna ustiga tomiziladi. Qoplag’ich oynadagi tekshirilayotgan material tomchisi buyum oynasi chuqurchasining markazida qoladigan qilib, ustiga buyum oynasi yopiladi. Buyum oynasi ohista siqib bosiladi va tezgina ag’dariladi. Preparat to’g’ri tayyorlangan bo’lsa, tomchi chuqurchada bemalol osilib turadi. Vazelin uni qurib qolishdan saqlaydi. Osma tomchi preparatdan mikroorganizmlarni tirik holida kuzatish uchun foydalaniladi.
Ezilgan tomchi preparatini tayyorlash uchun esa buyum oynachasiga bir tomchi suyuqlik tomiziladi. Suyuqlik quvur suvi (bakteriyalar bilan ishlanganda) yoki etil spirti va glitserinning bir xil hajmdagi aralashmasi (mikroskopik zamburug’lar bilan ishlanganda) bo’lishi mumkin. Tomchi ustiga tekshirilishi kerak bo’lgan mikroorganizmlar kiritilib aralashtiriladi va qoplag’ich oynani sekingina tomchi ustiga qoplanadi. Qoplag’ich oyna atrofidan chiqqan ortiqcha suyuqlikni filtr qog’ozga shimdirib olinadi. Qattiq oziq muhitiga o’stirilgan bvkteriyalarning tomchisini bakterial ilmoq yordamida, mikroskopik zamburug’larni bir-biriga bog’langan ikki igna yordamida, suyuq muhitda o’stirilgan mikroorganizmlarni esa tomizgich yordamida buyum oynasiga qo’yiladi. Suyuq muhitdan olingan mikroorganizmlardan foydalanib preparat tayyorlanganida suyuqlik ishlatilmaydi. Suyuq muhitni quyidagicha tayyorlash mumkin: 20-25 g quruq pichanni maydalab 200 ml suvga botiriladi va 30oli termostatda 2-3 kun saqlanadi. Mikroorganizmlar neytral sharoit-da yaxshi rivojlanishini nazarda tutib, unga ozgina bo’r qo’shiladi.
Tirik hujayralarni bo’yash. Hujayralar ba’zi xususiyatlarini va ulardagi qo’shilmalarni aniqlash uchun mikroorganizmlar tirik holda bo’yash usulidan foydalaniladi. Bo’yoq moddalarning zaxarliligini xisobga olgan xolda, tirik hujayralar neytral qizil, neytral binafsha, metilen ko’ki, fuksin, eozin va eritrozinlarning juda kam miqdordagi (0,001 -0,0001%) kontsentratsiyalari bilan bo’yaladi. O’rganilayotgan mikroorganizmlar tomchisi buyum oynasida bo’yoq aralashmasi tomchisi bilan aralashtiriladi, qoplagich oyna bilan yopiladi va 2-3 minutdan so’ng mikroskopda ko’riladi.
Mikroorganizmlarning tabiiy shakli, kattaligi va tuzilishi, ularning ayrim tuzilmalari (hujayradan tashqaridagi shilimshiqlar) to’g’risidagi tushunchalarni negativ preparatlar beradi. Negativ bo’yash uchun suyuq tushь, qizil kongoning 3% li suvli eritmasi, nitrozinning 10% li eritmasi va mikrob hujayralariga singmaydigan boshqa bo’yoqlar ishlatiladi. Tushь yoki boshqa byoq eritmasini tomchisi o’rganilayotgan kulьtura tomchisi bilan aralashtiriladi, ustidan qoplagich oyna bilan yopiladi. Bo’yoqlar hujayrani o’rab turgan bo’shliqni to’ldiradi. Natijada bo’yalmagan mikroorganizmlar preparatning to’q fonida yaxshi yoritilgan rangsiz kamsulalar ko’rinishida aniq ajralib turadi.
Negativ bo’yash boshqacha tarzda amalga oshirilishi ham mumkin. Buyum oynasiga qizil kongoning 3% li suvdagi eritmasininig tomchisi tomiladi. Bu tomchiga o’rganilayotgan material qo’shiladi va sal aralashtiriladi. SHundan keyin hosil bo’lgan aralashma ilmoq yordamida spiral ko’rinishida yoyiladi. Bunda ilmoq har gal yangi joydan olib o’tiladi. Material qon surtmasi tayyorlash jarayonidagi singari qoplag’ich oyna bilan ham yopilishi mumkin. Surtma havoda quritiladi, fiksirlanmaydi va immersion ob’ektiv bilan mikroskopda ko’riladi. Qizil-jigarrang fonda mikroorganizmlarning bo’yalmagan shakllari yaxshi ko’rinadi.