ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

ELEKTR ENERGIYASÍN ÚNEMLEW
Joqarıda aytılǵanınday, kúndelikli turmısımızdı elektrsiz kóz 
aldımızǵa keltiriw qıyın. Úyde biz qollanatuǵın elektr ásbaplarınan 
ayırımları 99-súwrette keltirilgen.
99-súwret. 
Bul súwrette elektr plitası, shańjutqısh, kir juwıw mashinası, 
mikrotolqınlı pech hám elektr utyug keltirilgen. Bul ásbaplardıń barlıǵı 
úyge kirgizilgen elektr tarmaǵınıń kernewi 220 V qa teń. Bul bir 
qansha joqarı kernew bolǵanlıǵı sebepli ómir ushın qáwipli esaplanadı. 
36 V kernewden joqarı bolsa, ómir ushın qáwipli boladı. Sonlıqtan, 
ásbaplardı elektr deregine úlkenlerdiń ruqsatısız jalǵamań.
Elektrden paydalanǵanlıq ushın pul tólenedi. Bul puldıń muǵdarı 
jumsalǵan elektr energiyasına baylanıslı boladı. Energiya túsiniginiń 
tolıq mánisi menen sabaqlıqtıń keyingi temalarında tanısasız. Úyde 
jumsalǵan elektr energiyası esaplaǵısh arqalı anıqlanadı (100-súwret).
Ondaǵı cifrlar jumsalǵan energiyanı kórsetedi. Elektr esaplaǵıshtıń 
basqasha túrleri de bar. Jumsalǵan elektr energiyasına pul tólenetuǵın 
bolǵanlıqtan onı únemlep jumsaw kerek. Úyde zárúrlik bolmasa 
shıraqlardı óshirip qoyıw, qońsı xanada jumıs islep atırǵanda 
televizordıń dawısın joqarı halda qaldırmaw kerek. Kompyuterde uzaq 
múddet oyınlardı oynaw kóp elektr energiyasınıń jumsalıwına alıp 
keliw menen birge, densawlıq ushın da zıyanlı esaplanadı.
Elektr energiyasın únemlewdiń jáne bir nátiyjeli usılı, elektr 
lampochkaların únemli elektr lampalarına almastırıwdan ibarat 
(101-súwret).

---

128
Bunday lampalar elektr energiyasın bir neshe ese únemlew imka-
niyatın beredi.
100-súwret. 
101-súwret.
1. Siz úyde qollanılatuǵın jáne qanday ásbaplardı bilesiz? Olardıń 
atların sanań hám atqaratuǵın wazıypasın túsindiriń.
Úydegi elektr ásbaplarınan birin elektr tarmaǵına jalǵaǵanda 
elektr esaplaǵıshtıń islewin baqlań. Olardan qaysı biri kóbirek 
energiya jutatuǵınına itibar beriń. Elektr energiyasın únemlew 
haqqında ata-anańız benen sáwbetlesiń. Usınıslardı dápterińizge jazıń.