ZattíŃ DÚzilisi haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar mexanikalíq qubíLÍslar haqqínda dáslepki maǵLÍwmatlar denelerdiń teńsalmaqlíLÍǴÍ

Denelerdiń jumıs atqara alıw qábiletine 
energiya
 delinedi.
45-súwret.
Onı túsiniw ushın tómendegi halattı qarap 
óteyik. 45-súwrette gerbishtiń shegege salıstırǵanda 
eki halatı kórsetilgen. Birinshi halatta shegege 
urılǵan gerbishtiń tásiri júda kishi bolǵanlıqtan 
shege taxtaǵa kirmeydi dewge boladı. Al, ekinshi 
halatta gerbish ádewir biyiklikten túsip shegege 
urılǵanlıqtan shegeni taxtaǵa kirgizip jiberedi.
Demek, gerbishtiń ekinshi halatta jumıstı orınlaw qábileti kóp. 
Energiya da jumıs sıyaqlı djoullarda ólshenedi.
Másele sheshiw úlgisi
Arbasha gorizontal baǵdarlanǵan 50 N kúsh tásirinde 20 m jıljıdı. 
Orınlanǵan jumıstı esaplań.

---

72
B e r i l g e n:
F o r m u l a s ı:
S h e s h i l i w i:
F
= 50 N
s
= 20 m
A 
= 
F
·
s
A
= 50 N 
·
20 m = 1000 J.
Tabıw kerek:
A
= ?
Juwabı: A
= 1000 J.
Oylap koriń. 
Qaysı halatta mexanikalıq jumıs orınlanbaqta?
Oylap koriń. 
Qaysı halatta mexanikalıq jumıs orınlanbaqta?
46-súwret.
7­shınıǵıw
1. Massası 1250 kg bolǵan granit plitasın 20 m biyiklikke kóteriwde 
orınlanǵan jumıstı esaplań (
Juwabı:
245 kDj).
2
*
. Denege kóshiw baǵıtında 20 N‚ kóshiwge tik baǵıtta joqarıdan 10 
N kúsh tásir etpekte. Bunda dene 10 m ge jıljıdı. Orınlanǵan jumıstı 
esaplań (
Juwabı:
200 Dj).
3. Massası 50 kg bolǵan bala hár qabatınıń biyikligi 2,5 m bolǵan 
úydiń 4-qabatına shıqtı. Bala orınlaǵan jumıstı esaplań. 
g 
≈
10
N
kg
dep 
alıń (
Juwabı
: 3750 Dj ).
4
*
. Arbasha hám ondaǵı júktiń massası birgelikte 100 kg. Onı 500 
N kúsh tásirinde 10 m ge jıljıttı. Orınlanǵan jumıs nege teń? (
Juwabı:
5000 Dj).
5. 2 kDj, 0,3 mDj, 350 mDj ǵa teń bolǵan jumıslardı Djoullarda 
ańlatıń.
Ámeliy tapsırma
1. Úyińizden mektepke kelgenshe qansha mexanikalıq jumıs 
orınlaǵanıńızdı esaplap kóriń. Joldı gorizontal tegis dep esaplań.
2. Záńgi yaki stolǵa shıǵıń. Bunda orınlanǵan mexanikalıq 
jumıstı esaplań, dápterińizge jazıń.

---

73