Zarralar fizikasi

R
0 ,9 -1 0 “ *1,6*10
R 
=
R0 
A m
= 1 ,5 -1 0 ’ I3 *23 8 I/3 = 0 ,9 - 1 0 ’ 12$/w. 
Alfa-yemirilishda hosil boiuvchi alfa-zarralarning kinetik energiyasi
77

---

4 -
9 MeV
oraliqda bo‘lgani uchun klassik fizika nuktayi nazaridan alfa- 
zarra potensial to csiqni yengib, yadrodan tashqariga chiqa olmaydi. Alfa 
nurlanishni to'lqin mexanikasi nuktai nazaridan turib sharhlash mumkin. 
Mazkur mexanikaga ko‘ra, nurlanish ko4pincha modda tarzida, modda esa 
nurlanish tarzida namoyon bo'ladi. Bu nazariyaga muvoflq, alfa-zarralar 
harakati to iq in harakat sifatida, potensial to‘siq doirasidagi bo‘shliq esa 
to clqin kirib boradigan noshaffof m uhit tarzida ta ’riflanishi mumkin. 
To‘lqinning kirib borish ehtimolligi juda kam, birok u mavjud. Ushbu 
ehtimollik «o'tish» uchun zarur bo‘lgan energiya va zarraning nisbiy kinetik 
energiyasi orasidagi farqning kamayishi bilan nihoyat tez, eksponensial 
ravishda ortib boradi. Energiyasi potensial to‘siqdan o ‘tishi uchun zarur 
boMgan energiyadan kam bo'lgan zarra, garchi to‘siqda hech qanday teshik 
yoki tunnel bo‘lmasa ham, go‘yo tunneldan o'tayotgandek boMadi.
Haqiqatda esa zarra qalin to‘siq orqali o‘tadi. Bu effekt tunnel effekti 
deb ataladi, bu effekt mikrodunyo hodisalariga xosdir.
OgMr yadrolarning alfa-zarralaming nurlanishi ham xuddi shu usulda ro‘y 
beradi.
Masalani soddalashtirish uchun 3.4-rasmdagi potensial to‘siqning kengligi 
d
va balandligi 
U0
ga teng bo‘lgan to‘g cri burchakli potensial to'siq bilan 
almashtiramiz (3.5-rasm).
To‘g ‘ri burchakli potensial to‘siq:
fO 
x < 0 v a x > x >
u={
0
I 
U0