Zarralar fizikasi

Ininclnn:
AJ>_
Гг _ ХОТ21 erg-s
_ 1q- 15 
erg'S
A
r
10 
~l2sm 
sm
Impulsga mos keluvchi kinetik energiya:
T
= A P -c = 10"15—^ -^ -3 * 1 0 10 — = 3-10“5e rg =
sm 
s
m
3 • 10-5-----
l- —-M eV = 20 MeV.
1,6-KT6
P -yemirilish energiyasidan katta boclib,ketadi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, p-zarra yadroda tayyor holda mavjud
emas, yemirilish vaqtidagina paydo bo'ladi.
Yadroda P -yemirilish jarayonini yadrodagi nuklonlam ing o ‘zaro
almashinuvchi, ya’ni protonlarning neytronlarga yoki neytronlarning 
proton larga almashinuvi tufayli deb qarash kerak. Beta-yemirilish nuklonlar
ttlmashinuviga xos jarayondir. p -zarralar manbayi nuklonlardir. Yadrodan
tushqaridagi erkin neytron yarim yemirilish davri 11,7 min davr bilan proton
va bcta-zarraga yemiriladi, yadro ichida proton ham p -yemirilishni vujudga
kcltiradi.
Shuni alohida ta’kidlash mumkinki, erkin neytron n —>p+p" bo‘yicha
11 -ycmirilar ekan. Bu yemirilish yadro va elektromagnit kuchlari tufayli
deb boMmaydi, chunki yadro kuchlari qisqa m asofada ta ’sirlashuv 
xususiyatiga ega bo‘lgani uchun erkin neytronga ta’sir etmaydi, neytron 
/aryadsiz bo6 Igani uchun elektromagnit kuchlari ham ta’sir etmaydi. Demak, 
bcta-yemirilish alohida kuchlar, ya’ni kuchsiz ta’sirlashuv deb ataluvchi 
kuchlar tufayli ro‘y beradi.
83

---

Beta-yemirilishning uch xili uchraydi: p "-yemirilish, p +-yemirilish va 
e-qamrash.
1. P"-yemirilish yadroda neytronlar ortiqcha bo‘lishsa, n —>p+ p “ 
yemiriladi, bu bilan 
A
_ X
—
zaryadi bittaga ortadi. Masalan:
2. Agar yadroda protonlar ortiqcha bo‘lsa, p —»n+b+ yemiriladi, bu bilan 
A
_ X
—> 
+
J3+
zaryadi bittaga kamayadi. Masalan:
161C - > i5* 5 +
P +.
3. Atom qobig‘idagi elektronni yadro qamrab olishi 
e~+p
—> 
n.
Bu bilan 
yadro zaryadi bittaga kamayishi 
e + ZX
—> r l 
Y
mumkin. Masalan: