Zarralar fizikasi

v + p
- » и 
+ e+ 
reaksiya bo'yicha ta ’sirlashsa,
neytron va pozitron hosil bo'ladi. Pozitron 1 sm atrofidagi masofani 
10~9 s da o ‘tib, elektron bilan annigillyasiyalanadi (e++e~—» У + У) 
va ikkita у gamma-foton hosil qiladi. Fotonlar mos tushish sxemasiga 
ulangan 
Dt, D2
va Z)3-detektorlarda qayd qilinadi.
Neytron esa suvda ketma-ket to‘qnashish natijasida o‘z energiyasini 
kamaytirib 
Cd
yadrosida yutiladi. Kadmiy yadrosi uyg‘ongan holatdan 
umumiy energiyasi 10 MeV gacha boigan bir necha y Cd gamma-fotonlar 
chiqarib asosiy holatga o‘tadi. у Cd-kvantlar ham £>,, 
D2
va£>3-detektorlarda 
qayd qilinadi. Qurilma antineytrinoning proton bilan o‘zaro ta’sirlashishi, 
neytronlami sekinlatish va difFuziyasi vaqti (1 dan 25 mks gacha) oralig‘i 
bo'yicha siljigan ikki impulsning hosil bo‘lishiga moslashgan mos tushish 
sxemasi asosida ishlaydi.
Qurilma 1400 soat uzluksiz ishlab, bir soatda o‘rtacha 2,88±0,22 
impulslarni qayd q ild l Bu antineytrino bilan protonning o‘zaro ta’sir 
kesimi s ~1043 sm2 ga teng ekanligini ko'rsatadi.
7
 
r,
/
 
-
\
e+
/ n
?d
V -e l 
—
.
\
P
 
/
 
4
У a 
Jed
3.8-rasm.
92

---

Antineytrinoning mavjudligi beta-yemirilish nazariyasini asosladi. Yana 
shuni ham eslatib o‘tish kerakki, neytronning n —>p+(3 
+ v e
sxemasi 
bo'yicha yemirilishi uning uchta zarradan (p, (3, ) tashkil topganini
ko'rsatmaydi: p, (3, lar yemirilish vaqtida vujudga keladi. Bu atomning
bir energetik holatdan boshqasiga o‘tganda foton sochilishga o ‘xshaydi. 
Atomda «tayyor» foton boMmaganidek, neytron ichida «tayyor» zarralar 
y ° ‘q.
Neytrino bilan antineytrino bir xil emasligini 1956-yilda R.Devis o‘z 
tajribalarida isbotladi. Haqiqatan, neytrino bilan anti-neytrino bir xil bo‘lsa, 
у
+ n —>p+e_kabi 
V
+n —»p+e~ reaksiya ham kuzatilar edi. R.Devis katta 
hajmdagi to ‘rt xlorli uglerod antineytrino oqimida nurlantirib, uzoq
kuzatishlar davomida 
ve
•№ 
Cl —>
Ц
A r
+ 
e~
reaksiya natijasida bironta
ham 37Ar hosil bo‘lmaganini ko‘rsatdi. Hozir neytrino-antineytrinojuftining 
boshqa xillari ham bor. Yuqorida biz ko‘rgan elektron-neytrino va elektron- 
antineytrinolardan tashqari yana myuon-neytrino va myuon-antineytrinolar 
1962-yilda topildi. Ular 
n +va
^ “ -m ezonlam ing 
/л +
vo//'-m ezonlaiga 
parchalanishida hosil bo‘ladi:
г +^ . / / ++ у Л;
T ~ —> M ~ + y »
1975-yilda og‘ir t-leptonning parchalanishida hosil boMadigan neytrino 
va antineytrino uchinchi xili kashf etildi:
r +—
>e++ v + v T.
r _->e~+v + v ,
w 
Г •
г -leptonning massasi ancha og‘ir (mtc2 = 1 ,9 GeV) proton massasidan 
deyarli ikki marta katta, u yemirilishda myuon va adronlar (og‘ir zarralar) 
ham hosil bo‘ladi:
T
+ —^
f l
++ V i i + V r 
т~—> Ц +V и+V
r
т
+ —> 
v ,
+ adronlar; 
r “ —> 
v
, + adronlar.
93

---