Зарифбой ибодуллаев асаб ва руҳият илмий-оммабоп рисола

ХОТИРА НЕГА БУЗИЛАДИ?
Хотира бузилиши сабаблари кўп. Улар ўтказил ган бош мия 
жароҳатлари, спиртли ичимлик ларни истеъмол қилиш, атеросклероз, 
тез-тез кузатиладиган стресс ҳолатлари ва ҳ.к.
Кўп одамлар қисқа муддатли хотира бузили шидан азият чекади. 
Масалан, кимдир кеча нима овқат егани, ким билан учрашгани ёки 
ишхонадан қандай топшириқ олганини эслай олмайди. Баъзи лар кимга 
неча пул бергани, қаерга бориш керак лиги, нима ваъда қилганини 
унутиб қўяди. Бундай мисолларни кўплаб келтириш мумкин. Бироқ 
ушбу одамлар болалик даврида нима ишлар қил гани, қайси устозидан 
қандай мақтов эшитгани ёки дашном олгани, опаси ёки акаси билан 
қайси масала устида тортишганини яхши эслашади. Демак, бир неча 
йиллар олдин бўлиб ўтган воқеа лар яхши эслаб қолинса-да, кечаги 
кундаги воқеа лар унутилиши кўп одамда учрайди.
Тушдаги воқеаларни эслаб қола олмаслик ҳам хотира бузилишининг 
бир тури бўлиб, унинг ин сонга зиёни йўқ. Яна шуни эсда тутиш 

---

ЗАРИФБОЙ ИБОДУЛЛАЕВ
68
лозимки, инсон мияси аслида зарур бўлмаган ва иш фаолия тида 
ишлатилмаган маълумотларни ҳам «хотира захираси»дан ўчириб 
ташлайди. Мия шу йўл билан гўёки янги маълумотларга йўл очади. 
Хотира бузилишини даволаш ва олдини олиш учун кўп асабий-
лашмаслик, зарур бўлмаган маълумотлар билан мияни чарчатмаслик, 
тўғри ов қатланиш, спиртли ичимликлар ичмаслик, ақлий ва жисмоний 
меҳнат мутаносиблигини сақлаш муҳим аҳамиятга эга. Агар хотира 
бузилиши узоқроқ давом этса, невропатолог ёки нейропсихологга 
мурожаат қилиб, даволаниш тавсия этилади.
ДИСК ЧУРРАСИ ШУ ҚАДАР ХАВФЛИМИ?
«Диск чурраси» ташхиси сўнгги йилларда шу қадар кўпайиб кетдики, 
охир-оқибат бу ташхис кўпларни ташвишга солиб қўйди. Ростдан ҳам 
бу касаллик кўп учрайдими ёки оддий радикулитни ҳам «диск чурраси» 
деб ўйлашаяптими? Шу каби саволларни менга жуда кўп беришади. 
Ўйлайманки, бундай саволлар билан бошқа невропатологларга ҳам 
кўп мурожаат қилишади. Бу жумбоқли саволга ойдинлик киритишга 
ҳаракат қиламиз. 
Умуртқалар орасидаги дискнинг ўз жойидан сил жишига диск 
чурраси деб айтилади. Диск ўз жо йи дан бир оз силжиса, у ҳеч қандай 
оғриқ бермайди. Бироқ унинг силжиши давом этаверса, бунинг оқи-
батида орқа мия ва ундан чиқувчи нервлар босилиб қолади ва кучли 
оғриқ юзага келади. Диск чурраси кўпинча бўйин ва бел-думғаза 
умуртқалари соҳа сида пайдо бўлади.