Zamonaviy axborot texnologiyalari dasturiy vositalari

Fayllarning kengaytmalari

Kengaytma	Fayl turi	Kengaytma	Fayl turi
.mp3, .wav	audio fayl	.sys	sistema fayli
.avi, .mpg	video fayl	.zip, .rar, .arj	arxivlangan fayl
.bmp, .gif, .jpg	tasvirli fayl	.html	web sahifa fayli
.txt	matnli fayl	.bat	buyruqlar fayli
.com	dastur fayli (kichik dastur)	.bas	Beysik tilidagi dastur fayli
.exe	dastur fayli (dastur, ilova)	.pas	paskal tilidagi dastur fayli
.bak	faylning zaxira nusxasi	.xls	elektron jadvalli fayl
.dll	dinamik kutubxona fayli	.doc	hujjatli fayl

Katalog – Fayllarni nomlangan guruhi.
Katalog – bu fayllar nomlari, ularning hajmi, atributlari, so'nggi yangilangan vaqti va h.k.lar saqlanadigan diskdagi maxsus joy. Kataloglar direktoriyalar (ing: ma’lumotnoma, manzilh kitob) yoki papka (ing. folder so'zidan olingan) deb ham yuritiladi.
Kataloglar ham o’z nomiga ega bo’ladi va 1-255 tagacha belgidan iborat bo’lishi mumkin.
Fayl va kataloglarning nomlarida quyidagi 9 ta belgidan foydalanib bo’lmaydi:

/

\

|

*

?

<

>

“

:

Windowsda quyidagi nomlar zaxiraga olingan bo’lib, bu nomlar bilan fayl yoki katalog yaratib bo’lmaydi:
LPT1, LPT2, …, LPT9,
COM1, COM2, …, COM9,
AUX, NUL, CON, PRN.
Ayni vaqtda ish olib borilayotgan katalog joriy katalog deyiladi.
Faylning to’liq nomi(manzili, faylgacha bo’lgan yo’l) quyidagicha bo’lshi mumkin:


C:\HUJJAT\NAFOSAT\ BAYRAM.DOC
Bunda:
С: – C diskning bosh katalogi;
HUJJAT – bosh katalogning katalog osti, yoki NAFOSAT katalogining katalog usti;
NAFOSAT – HUJJAT katalogining katalog osti, yoki BAYRAM.DOC fayli joylashgan katalog.
BAYRAM.DOC – fayl nomi.


Faylning xususiyatlari (rus. свойства) – nomi, turi, joylashgan o’rni, hajmi (baytlarda), hosil qilingan hamda yangilangan sanasi va vaqti, atributlari.
Katalogning xususiyatlari (rus. свойства) – nomi, joylashgan o’rni, umumiy hajmi (baytlarda), hosil qilingan sanasi va vaqti, nechta va qanday elementlar mavjudligi, atributlari.


Windows menyulari


Menyu – biror xususiyat bilan mujassamlashtirilgan buyruq yoki amallar majmuidir. Windows operatsion sistemasidan foydalanuvchilar to’rt turdagi menyu bilan ishlashi mumkin:

1. 
   Operatsion sistemaning bosh menyusi – masalalar panelining chap burchagida joylashadi. ПУСК tugmachasi orqali yoki klaviaturaning WinKey tugmachasi orqali ochiladi. Unda Windowsda ish boshlash uchun kerak boladigan bo’limlar ochiladi. Unda dasturni ishga tushirish, hujjatni ochish, sistema parametrlarini sozlash, kerakli faylni izlab topish, zaruriy ma’lumotlarni olish va boshqa amallarni bajarish mumkin.
   
2. 
   Barcha obyektlaming kontekst-menyulari – odatda obyekt ustiga sichqonchaning o^’ng tugmasini bir marta bosish orqali ochiladi. Har bir obyektning kontekst-menyusi o’ziga xos buyruq va amallardan iborat bo’ladi;
   
3. 
   Dastur menyulari – dasturlardagi menyu qatorlari;
   
4. 
   Dastur va hujjat oynalarining, muloqot oynalarining boshqaruv menyulari.
   

Windowsda izlash

Windowsda fayl yoki papkalarni izlash imkoniyati mavjud, buning uchun–

ПУСК=>НАЙТИ

ketma-ketligi bajariladi. Xosil bo’lgan oynaga izlash parametrlari beriladi. Bunda:

* – ixtiyoriy sondagi ixtiyoriy belgilar ketma-ketligini bildaradi.
? – bitta ixtiyoriy belgini bildiradi.

Masalan,
*.doc – ixtiyoyoriy nomdagi .doc kengaytmali fayllarni topadi;

a*.mp3 – xususiy nomining birinchi xarfi a bo’lgan, .mp3 kengaytmali faylllarni topadi;
b???.xls – xususiy nomi b xarfidan boshlanib 4 ta belgidan iborat bo’lgan .xls kengaytmali faylarni topadi;
?????.*t – xususiy nomi 5 ta belgidan iborat, kengaytmasi t harfi bilan tugagan fayllarni topadi;
*.?? – xususiy nomi ixtiyoriy, lekin kengaytmasi 2 ta belgidan iborat fayllarni topadi.