Zamonaviy axborot texnologiyalari dasturiy vositalari

ZAMONAVIY AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
DASTURIY VOSITALARI

Kompyuterlarda ishlatilayotgan dasturlarni shartli ravishda quyidagi uch turga ajratish mumkin:

Sistema dasturlari – turli yordamchi vazifalarni bajaruvchi dasturlar, masalan:

1. 
   kompyuter resurslarini boshqarish (protsessor, xotira, kiritish-chiqarish qurilmalari);
   
2. 
   interfeyslarni taminlaydi;
   
3. 
   foydalanilayotgan ma’lumot nusxalarini hosil qilish;
   
4. 
   kompyuterning ishlash imkoniyatlarini tekshirish;
   
5. 
   kompyuter haqida ma’lumotlar berish va hokazo.
   

Amaliy dasturlar — foydalanuvchiga aniq bir foydalanish (predmet) sohasidagi ma’lumotlarga ishlov berish va qayta ishlashni amalga oshiruvchi jami dasturlar;

Uskunaviy dasturlar — kompyuter uchun turli yangi dasturlar tayyorlash va tahrirlashni yengillashtiruvchi dasturlar.


Sistema dasturlarini ham o’z navbatida quyidagi sinflarga ajratish mumkin:

• 
  Operatsion sistema;
  
• 
  Qobiq dasturlar;
  
• 
  Utilit dasturlar.
  

• 
  OPERATSION SISTEMA
  

Foydalanuvchi bilan kompyuter orasidagi qulay interfeysni (muloqotni) ta’minlovchi dasturlar operatsion sistema (qisqacha OS) deb yuritiladi. Odatda, operatsion sistema tashqi xotira – diskida(qattiq diskda) joylashadi.

Operatsion sistemalarga misollar: MS DOS, PRO DOS, OS/2, FreeBSD, WINDOWS, UNIX, LINUX, MAC OS.
2007-yilda O’zbekistonlik dasturchilar tomonidan LINUX operatsion sistemasi o’zagi asosida DOPPIX – milliy operatsion sistemasi yaratildi.


Birinchi ishlab chiqarilgan operatsion sistemalar har bir kompyuter platformasi uchun alohida yozilar edi.
UNIX operatsion sistemasi 1971-yilda yaratillgan bo’lib kodlari to’liq assemblerda yozilgan edi. 1974-yilda UNIXning 90 foizi C dasturlash tilida yoziladi va shu bilan u ko’chirib o’tkazish mumkin bol’gan birinchi OS ga aylandi. UNIX serverlar va superkompyuterlar uchun qulay OS hisoblanadi.
Shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi operatsion sistema CP/M (Control Programm for Microcompyuters) deb nomlanib, u 1973-yilda ishlab chiqarilgan.


Har qanday operatsion sistemadan quyidagi sifatlarning bo‘lishi talab etiladi:

1. 
   Qulaylik.
   
2. 
   Ishonchlilik.
   
3. 
   Samaradorlik.
   
4. 
   Himoyalash.
   

Har qanday operatsion sistema, asosan, quyidagi 3 ta vazifani bajaradi: