Amaliy mashg’ulot Operatsion tizimda ishlash

Amaliy mashg’ulot 5. Operatsion tizimda ishlash
Ishning tarkibi:
1. Operatsion sistema haqida tushuncha

2. Operatsion sistemani tashkil etuvchi dasturlar

Bu darsda operatsion sistema haqida tushuncha olasiz. Operatsion sistemaning imkoniyatlari va vazifalari bilan tanishasiz.Operatsion sistema turlari haqida ma’lumot olasiz.

Operatsion sistema-foydalanuvchi bilan kompyuter muloqotini va boshqa dasturlarning bajarilishini tashkil etishga mo’ljallangan o’zoro aloqador sistemali dasturlar majmuidir.

Kompyuter tok manbaiga ulangach,operatsion sistema eng avval yuklanadi va boshqa dasturlarning ishlashi uchun zamin yaratadi.Operatsion sistema inglizcha “operating system” so’zidan olingan bo’lib,u kompyuter qurilmalarini hamda boshqa dasturlarni ishlashini boshqaradigan kompyuterning dasturlar majmuasi hisoblanadi.Operatsion sistema birinchi tomondan kompyuter va uning qurilmalari o’rtasidagi vositachilikni bajarsa,ikkinchi tomondan foydalanuvchi bilan kompyuter muloqotida vositachilik qiladi.Operatsion sistema odatda diskning tashqi xotirasida saqlanadi.

Operatsion sistemalarni yaratilish tarixi kompyuterlarning birinchi avlodlaridan foydalanishga taqaladi.1940 yillarni boshida universal kompyuterlarni paydo bo’lishiga xizmat ko’rsatuvchi dasturlardan foydalanish saba bo’lgan.Bu dasturlar majmuasida foydalanuvchini ishini engillashtiruvchi dasturlar kiritilgan edi.Xizmat ko’rsatuvchi dasturlar ma’lumotlarni kiritish va olishdagi harakatlar sonini qisqartirdi.1950-1960 yillardan so’ng operatsion sistemaning vazifalarini aniqlash bilan birga va amalga oshirishga erishildi. Ya’ni,shunday dasturlar majmuasi yaratildiki,bu foydalanuvchining kompyuterdan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirdi.

Operatsion sistema quyidagi vazifalarni bajaradi:

• 
  Foydalanuvchi bilan muloqotni amalga oshiradi;
  
• 
  Ma’lumotlarni kiritish-chiqarish ishlarini boshqaradi;
  
• 
  Dasturlarni qayta ishlash jarayonini tashkil etadi va rejalashtiradi;
  
• 
  Qurilmalar,dasturlar va xotira ishlarini muvofiqlashtiradi;
  
• 
  Dastur bajarilishi uchun yuklash ishini amalga oshiradi;
  
• 
  Har xil turdagi xizmat ko’rsatish ishlarini bajaradi;
  
• 
  Ichki qurilmalar o’rtasida axborot almashuvini amalga oshiradi;
  
• 
  Qurilmalarni bir maromda ishlashini ta’minlaydi.
  

Har xil turdagi kompyuterlarda turli xil imkoniyatlarga ega bo’lgan operatsion sistemalardan foydalaniladi.Ana shu imkoniyatlarga qarab operatsion sistemalar quyidagi guruhlarga ajratiladi:

1.Bir vazifani bajaruvchi bitta foydalanuvchiga mo’ljallangan operatsion sistemalar –bunda bitta foydalanuvchi bitta klaviatura orqali birgina vazifani bajarishi mumkin.

2.Chop etish imkoniyati bo’lgan bir vazifani bajaruvchi bitta foydalanuvchiga mo’ljallangan operatsion sistemalar –bunda yuqorigidan farqli operatsion sistema chop etish vazifasini ham bajaradi.

3.Bir foydalanuvchiga mo’ljallangan ko’p vazifali operatsion sistemalar –bunda operatsion sistema foydalanuvchiga bir necha vazifalarni bajarish orqali imkoniyatlarni kengaytiradi.

4.Ko’p foydalanuvchiga mo’ljallangan ko’p vazifali operatsion sistemalar – bunda operatsion sistema bitta kompyuterda bir necha foydalanuvchi ishlash imkoniyatini beradi.

Boshqaruv paneli (Panel upravleniya) papkasini ochib, sozlash ishlarini ko`rmoin Sozlash (Nastroyka) menyusidagi Boshqaruv paneli (Panel Upravlilish printer drayverlarini o`rnatish yoki kerakli ko`rsatgichlarini o`zgartarchani berkitish talab qilinsa, X ko`rinis ragmentlarga bo`linadiki, bunda har bir tarkibiy qism alohida ishlaydi.

qchi va bajarmoqchi bo`lsangiz Ishga tushirish tugmachasini bosishingiz va keyeniya) papkasini tanlashingiz lozim bo`ladi. Chop qirish uchun xizmat qiladi. Masalan, chop qilinayotgan xujjatlar haqidagi ko`rsatgichlarni nazardan o`tkazmoqchi bo`lsangiz, buning uchun Ishga tushirish (Pusk) knopkasini bosishingiz va so`ngra Sozlash (Nastroyka) menyusidan Printerlar (Printerы) papkasini tanlashingiz kerak bo`ladi.

Darchalar orasida harakatlanish, ya’ni bir ochiq darchadan boshqasiga o`tish uchun masalalar panelida (Panel zadach) kerakli darchaga mos bo`lgan tugmachani bosishingiz kerak. Ikkinchi imkoniyat esa ALT-TAB klavishalari kombinatsiyasini bosish orqali amalga oshiriladi.

Darchani berkitish tugmachasi - dhidagi tugmachani bosish yoki Alt+F4 klavishalar kombinatsiyasini bosishingiz lozim bo`ladi.

Turli dastrularni ishlab chiquvchi kompaniyalar bu dastur qaysi modelga mos kelishini bilmaydilar.O’z navbatida kompyuter ishlab chiqaruvchilar ular ishlab chiqargan kompyuter modeliga qaysi dastrular bilan ishlashini bilmaydilar.Ana shu kompyuter bilan dasturlar o’rtasidagi aloqani va foydalanuvchi bilan muloqotni operatsion sistemalar amalga oshiradi.Operatsion sistemani vazifasini quyidagi sxema orqali yaqqol tasavvur qilish mumkin: