Замонавий узлуксиз таълимни рақамлаштириш: педагогика соҳасида

Tadqiqot metodologiyasi (Research Methodology): 
Bugun 
yoshlarimizning aksariyati globallashuv tufayli Yevropa va xorijiy 
ma'naviy-madaniy oqimlar ta'siriga ko'proq ishtiyoqmand bo'lib, milliy 
ma'naviyatimizning 
hayotbaxsh, 
yuksak 
axloqiylikka 
asoslangan 
tamoyillarga ixlosmandligi sust kechmokda. Inson qadri, mas'uliyati, 
axloqiga bepisandlik ba'zi yoshlarning kiyinishi, fe'l-atvori, yurish-
turishida yaqqol ko'zga tashlanib qolmoqda. Bizning nazarimizda inson 
qadriyati uning axloqiylikka yo'nalgani bilan belgilanishi kerak. 
Darhaqiqat, bugun axborot chunonam ko'p va tez kirib kelyaptiki ularni 
«hazm» qilish uchun teran tafakkur va keng dunyoqarash talab etiladi. 
Ayniqsa, internet olami farzandlarimiz e'tibori va qiziqishini tortib 
borayotgan bugungi davrda ayrim kompyuter o'yinlari haqida ham 
shunday misollarni ketirish mumkin.
 
Mutaxassislar ma'lumotlariga ko'ra, internet orqali tarqatiladigan 
kompyuter o'yinlarining 49 foizi sezilarli darajada zo'ravonlik va yovuzlik 
ko'rinishiga ega, 41 foizi jangari (turli otishmalar va portlashlarga 
asoslangan), o'yinlarda esa o'yin qahramoni o'z maqsadiga yetishish uchun 
shunday zo'ravonlik va yovuzlik sodir etadi. 17 foiz o'yinlarda ana shu 
zo'ravonlik va yovuzlikning o'zi bosh maqsad hisoblanadi. Turli jangovar, 
mentalitetimizga mos bo'lmagan, ba'zan qahramonlik vahshiylikka o'tib 
ketadigan bu kabi o'yinlar farzandlarimiz axloqiy-estetik tarbiyasiga to'g'ri 

---

235 
ta'sir ko'rsata oladi deya olmaymiz. Bir qarashda ular oddiy o'yindek 
ko'ringani bilan zo'ravonlik g'oyalari, yovuzlik kayfiyatini uyg'otishi juda 
ko'p salbiy oqibatlarga olib kelgani xususida hayotiy misollar ko'plab 
topiladi.
Hozirgi kunda nafaqat yoshlar, balki yoshi katta odamlar ham 
internet tarmog'i orqali kompyuter o'yinlariga sho'ng'ib ketgan. Yoshlar 
qiziqib o'ynayotgan GTA o'yiniga nazar solsak, birinchi qiladigan ishi 
zo'ravonlik bilan shahar ichidagi avtoulov haydovchisining yo'lini to'sib, 
avtoulovni olib qo'yadi. Keyingi ishi politsiyadan qochish bilan bir qatorda 
yo'lida uchragan kishilarni vahshiylarcha urish, tepish, hattoki 
o'ldirishgacha boradi. Shu tariqa keyingi bosqichlariga o'taveradi. Internet 
va kompyuter o'yinlari asiriga aylanish kasalligiga chalingan o'smirlar 
hayotdan, ma'naviy qadriyatlardan tamoman uzilib, qimorga va yutuq 
sovg'a olish kabi o'tkinchi ishlarga mukkasidan ketishi mumkin. 
Ruhiyatshunoslik bo'yicha xalqaro hay'at raisi Turman Sornuris: 
“Zamonaviy texnologiya inqilobi oldin ma'lum bo'lmagan kompyuter va 
internetga qaramlik kabi ruhiy kasalliklarni ketirib chiqadi” degan edi. 
Psixologlarning aytishicha, bola kattalarga qaraganda ruhan va 
jismonan mo'rt bo'ladi. Mutaxassislar fikricha, virtual olam asiriga 
aylangan bolalarda quyidagi kasalliklar ko'zga tashlanadi. Ruhiy zo'riqish-
“stress” ostida qoladi. Vertual olamga kirib ketgan bola hech narsani 
eshitmaydi, ko'rmaydi, hamma narsani unutadi. Kitobga, o'qishga qiziqishi 
pasayadi. Yaponiyadagi Nihon universiteti ijtimoiy va tabiiy fanlar kolleji 
professori Akio Mori 6 yoshdan 29 yoshgacha bo'lgan kompyuter o'yinlari 
ishqibozlarini o'rganib chiqdi. Kuzatishlar shuni ko'rsatdiki, mukkasidan 
ketganlar ko'pincha asablari tarangligi, fikrlarini jamlab ololmayotganligi, 
atrofdagilar bilan muloqotga kirisha ololmayotganligi, hattoki o'limga olib 
kelayotgani aniqlandi. Masalan, 2004-yili Buyuk Britaniyada 17 yoshli 
Uorren Leblan 14 yoshli Stefan Pakirning joniga qasd qildi. Sud 
jarayonida ayblanuvchi “Manhunt” kompyuter o'yiniga mukkasidan 
ketgani va uning ta'siriga tushib qolganini aytdi. 
Internet saytlarida yoshlarga kuchli ta'sir etuvchi axborotlarni 
quyidagicha tasniflash mumkin. 
Birinchi toifadagi axborotlar sirasiga yot, buzg'unchi g'oyalar (diniy 
ekstremizm va terrorchilik g'oyalari, millatchilik, irqchilik, sadizm 
kabilar)ni kiritish mumkin. 
Ikkinchi toifadagi axborotlar esa g’arb hayot tarziga xos, o'zbek 
mentalitetiga zid odatlar va ko'nikmalarni targ’ib etadi. Bu, ayniqsa, g'arb 

---

236 
yoshlarining kiyinishi, odatlarini targ'ib qiluvchi maqolalar, kliplar, 
filmlarda yaqqol namoyon bo'ladi. 
Uchinchi toifaga esa pornografik axborotlarni kiritish mumkin. 
To'rtinchi toifaga esa hali tekshirilmagan, o'z isbotiga ega bo'lmagan 
turli hujumkor axborotlarni kiritish mumkin. 
Internet saytlaridan tarqatilayotgan bu kabi yot g'oyalar va 
axborotlarni yoshlar tomonidan qabul qilinayotganligi va uning oqibatlari 
jahondagi barcha mamlakatlari xalqini ham tashvishga solmoqda.