Замонавий узлуксиз таълимни рақамлаштириш: педагогика соҳасида

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Muslimov I.A., Boltaboev S.A., Sharipov Sh. Maxsus fanlarni 
o‘qitish 
metodikasi. Kasb ta’limi yo‘nalishi magistrantlari uchun qo‘llanma. 
Toshkent: Nizomiy nomidagi TDPU 2003 yil. 
2. Olimov K,.T., O‘zarova L.P., Jalolova D.F. Kasb-hunar ta’limida 
amaliy 
ko‘nikmalarni o‘rganish bosqichlari. "Kasbiy ta’lim muammolari" 
respublika ilmiy-amaliy konferentsiyasi materiallari. – Samar1and; 
2003y. 
3. Alimatova G.R. Matematikani o‘qitishda kasbiy ta’lim.- 
Toshkent. Kasb-hunar ta’limi. № 1. 2004 y. 
4. J.O.Taxirov, G.R.Muxamedova “Matematika fanini kasbiy 
sohalarga yo‘naltirib o‘qitish” (o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi 
muassasalari o‘qituvchilari uchun metodik qo‘llanma), Toshkent, 2012 y. 
 
 
 
 
 
O‘QUV MASHG‘ULOTLARINING TALABALARNI 
IJTIMOIY- PEDAGOGIK 
FAOLIYATGA TAYYORLASHDAGI O‘RNI 
Oxunov I.A.-ADU, Umumiy pedagogika kafedrasi katta o`qituvchisi; 
Rustamboeva M.Q.- Maktabgacha ta’lim yo‘nalishi 1-bosqich talabasi. 
 
Anotatsiya: u
shbu maqolada Oliy ta’limning davlat ta’lim standarti 
va o’quv dasturi maktabgacha ta’lim yo`nalishidagi ijtimoiy va oila 
pedagogikasi fanining o’qitishning mazmun, maqsadi va vazifalari, 
tamoyillari va boshqa mezonlarini belgilab beradi.
Kalit so`zlar:
mashg`ulot, ijtimoiylasiv, ijtimoiy tarbiya, ijtimoiy 
pedagogik faoliyat, shaxs, shakllantirish, rivojlantirish. 
 
Bugungi kunda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ta’lim 
siyosatining muhim maqsadlaridan biri yosh avlodni har tomonlama 

---

118 
barkamol insonlar qilib tarbiyalashdir. Barkamol inson deganda ma’naviy 
jihatdan yetuk, o’z vatanining tarixi, buguni va kelajagi uchun 
qayg’uradigan, shuningdek iqtisodiy taraqqiyotiga o’z hissasini qo’shish 
ishtiyoqida yonib yashaydigan shaxsni tushunish bugungi kun talabiga 
mos keladi.
Bizga ma’lumki, jamiyatimiz doimo taraqqiy etib boradi. Buning 
uchun esa yangicha bilim berish, o’zgarib boruvchi mehnat va hayot 
sharoitlariga muvofiq, tanqidiy ijodiy faoliyat bilan shug’ullana olish 
ko’nikmalari tarkib topgan bo’lishi lozim. Demak tarbiya yosh avlodni 
hayotga, mehnatga tayyorlashda, u mavjud jamiyat imkoniyatlarini 
shakllantirish, yanada rivojlantirish maqsadida keksa avlod tomonidan 
orttirilgan tarixiy tajribani to’ldirgan, yanada mukammallashtirgan holda 
yosh avlodga singdirishdan iborat.
Yurtboshimiz Mirziyoyev Shavkat Miromonovich: “Yurtimizda ilm-
fan, sog’liqni saqlash, ma’daniyat va san’at, sport kabi muhim sohalar faol 
tarzda rivojlanmoqda”, - deb ta’kidlagan edilar . Darhaqiqat, 
Respublikamizda ta’lim-tarbiya sohasidagi islohotlar keng doirada amalga 
oshirib kelinmoqda. «Hozirgi kunda innovatsion texnologiyalar va ilm-
fanni yanada rivojlantirish, iqtidorli yoshlarni ilmiy faoliyatga keng jalb 
etish, o’z ijodiy va intellektual salohiyatini ro’yobga chiqarishlari uchun 
ularga zarur shart-sharoitlar yaratish muhim ahamiyatga ega. Yoshlarni 
eng ilg’or ilm-fan yutuqlardan xabardor qilish, buyuk allomalar merosini 
chuqur va teran o’rganish, zamonaviy texnologiyalar asosida ta’lim-tarbiya 
jarayonini tashkil qilish, yoshlarni ma’rifatli qilishni barcha sharoitlarini 
yaratishni nazarda tutadi.
Oliy ta’limning davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi maktabgacha 
ta’lim yo`nalishidagi ijtimoiy va oila pedagogikasi fanining o’qitishning 
mazmun, maqsadi va vazifalari, tamoyillari va boshqa mezonlarini 
belgilab beradi. Ta’lim tizimi shaxsni shakllantirish uchun, davlat standarti 
talablari asosida hamda jahon ta’lim darajasida kadrlar tayyorlash uchun 
avvalo o’quvchilar, murabbiylar shaxsini har tomonlama mukammal 
bo’lishini talab etadi.
O‘zbekiston Respublikasida mustaqillik yillarida jamiyatda ro‘y 
bergan tub ijtimoiy o‘zgarishlar, qaror topgan yangi ijtimoiy munosabatlar 
ta’sirida pedagogik tafakkur ham yangilandi. Buning natijasida pedagogik 
turkum fanlari mazmunan takomillashdi, yangi o‘quv fanlarining 
o‘qitilishi yo‘lga qo‘yildi. Jumladan, pedagogika oliy ta’lim 
muassasalarida “Ijtimoiy-pedagogika” kabi o‘quv fanlarining o‘qitilishi 
bo‘lajak tarbiyachilarda ijodiy qobiliyat hamda ijtimoiy faollik 

---

119 
ko‘nikmalarini shakllantirish imkoniyatini yuzaga keltirdi. Amalga 
oshirilayotgan keng ko‘lamli ta’limiy islohotlarning yakuniy natijasi 
bo‘lgan “... o‘zining qadr-qimmatini anglaydigan, irodasi baquvvat, 
iymoni butun, hayotda aniq maqsadga ega bo‘lgan insonlarni tarbiyalash” 
da “Ijtimoiy-pedagogika” o‘quv fani katta imkoniyatlarga ega. Ayni 
vaqtda pedagogika oliy ta’lim muassasalarida mazkur fan asosida 
talabalarni ijtimoiy-pedagogik faoliyatni tashkil etishga tayyorlash yo‘lida 
amaliy harakatlar olib borilmoqda. Ijtimoiy muammolarni o‘rganish va 
ularning ijobiy echimini topishga yo‘naltirilgan pedagogik faoliyat ko‘lami 
jihatdan murakkab bo‘lib, u bir necha yo‘nalishlarda tashkil etiladi. 
Shaxsni ijtimoiy munosabatlarga moslashuvini ta’minlash; ota-ona qarovi 
va parvarishidan mahrum bo‘lgan bolalar bilan ishlash; normadan og‘ish 
va deviatsiya holatlarini namoyon etuvchi, shuningdek, spirtli ichimliklar 
hamda giyohvand moddalarni iste’mol qiluvchi bolalar va o‘smirlar 
o‘rtasida o‘rtasida proflaktik ishlarni olib borish ijtimoiy-pedagogik 
faoliyatning muhim yo‘nalishlari hisoblanadi.
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning hayotida oila bilan bir 
qatorda maktabgacha ta’lim muassasalari muhim o‘rin tutadi. 
Maktabgacha ta’lim muassasalari “... bola shaxsini sog‘lom va etuk, 
maktabda o‘qishga tayyorlangan tarzda shakllantirish maqsadini 
ko‘zlaydi”
15
. 
Bola shaxsining sog‘lom va etuk bo‘lib kamol topishi maktabgacha 
ta’lim muassasalari faoliyatida samaradorlikka erishishda ularning 
moddiy-texnik ta’minoti, pedagog kadrlarning salohiyati, ta’lim-tarbiya 
yo‘nalishlari, pedagogik jarayon mazmuni, shuningdek, tarbiyachilar va 
tarbiyalanuvchilar o‘rtasida qaror topgan sog‘lom psixologik muhit 
ustuvor ahamiyatga ega.
Garchi tashqi omillar (jumladan, ta’lim muassasasining moddiy-
texnik ta’minoti)ni yaratishda davlat hamda jamiyatning bevosita ishtiroki 
kuzatilsa, ichki omillar (mas., malakali pedagoglarni muassasaga jalb etib, 
jamoada sog‘lom psixologik muhitni qaror toptirish, ta’lim-tarbiya ishlari 
mazmunini zamon talablariga muvofiq yangilash, pedagogik jarayonni 
tashkil etishga ijodiy yondashish kabilar) mavjudligini ta’minlash 
maktabgacha ta’lim muassasalari rahbarlarining boshqaruv mahoratlari va 
pedagogik jamoaning sa’i-harakatlariga bog‘liqdir. 
So‘nggi yillarda ijtimoiy hayot sur’atining tezlashuvi natijasida 
15
O’quvchi shaxsini shakllantirish /Tuzuvchilar: J.Fozilov, R.Sultonov, H.Saidov. Nashr uchun 
mas’ul J.G’.Yo’ldoshev. – Toshkent: “Ma’rifat-Madadkor”, 2000. – 10-bet. 

---

120 
maktabgacha 
ta’lim 
yoshidagi 
bolalarning 
fiziologik-psixologik 
xususiyatlarini inobatga olgan holda ularni mazmunan murakkab, 
ko‘pqirrali hamda ichki raqobatga asoslanuvchi ijtimoiy munosabatlar 
jarayoniga tayyorlash ehtiyoji yuzaga keldi. Rivojlangan xorijiy 
mamlakatlar (mas., Buyuk Britaniya, Germaniya, Fransiya, AQSH hamda 
YAponiya kabilar)ning tajribalari va bir qator pedagogik-psixologik 
tadqiqotlarning natijalari ushbu ehtiyojni ta’lim muassasalarida ijtimoiy-
pedagogik faoliyatni yo‘lga qo‘yish orqali qondirish mumkinligini 
ko‘rsatmoqda
16
.
Darhaqiqat, shaxsning ijtimoiylashuvida ijtimoiy, psixologik 
va pedagogik omillarning ta’siri muhim ahamiyatga ega. Biroq, bizning 
nazarimizda R.S.Nemovdan farqli ravishda shaxs ijtimoiylashuvida uning 
psixologik funksiyalari takomillashuvi muhim ekanligini inkor etmagan 
holda globallashuv sharoitida ijtimoiy-axloqiy qadriyatlar, xulq-atvor 
me’yor va qoidalarning o‘zlashtirilishi, dunyoqarashning boyishi etakchi 
o‘rin tutishini qayd qilmoqchimiz.
Talabalarini ijtimoiy-pedagogik faoliyatga tayyorlash ko‘p bosqichli 
jarayon bo‘lib, unda quyidagi bosqichlar asosiy o‘rin tutadi: 1) 
boshlang‘ich kasbiy ta’lim; 2) oliy pedagogik ta’lim; 3) mustaqil-
malakaviy ta’lim (mustaqil ta’lim yoki malaka oshirish ta’limi). 
Boshlang‘ich kasbiy ta’lim negizida “Ijtimoiy pedagogika” asoslari 
asosan o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarida berilib, bo‘lajak 
mutaxassislar 
ijtimoiy-pedagogik 
faoliyatning 
umumiy 
mazmuni, 
yo‘nalishlari, uning samaradorligiga ta’sir etuvchi pedagogik shart-
sharoitlar va psixologik omillar, shakl, metod va vositalari bilan 
tanishadilar. 
Oliy pedagogik ta’lim negizida esa ijtimoiy-pedagogik faoliyatning 
tashkil etilish tarixi, ijtimoiy muhitda shaxs rivojlanishining o‘ziga xos 
jihatlari, “Ijtimoiy pedagogika” kategoriyalari, tamoyillari, sohada olib 
borilgan tadqiqotlar, ijtimoiy-pedagogik faoliyat texnologiyasi, ijtimoiy-
pedagogik yordamga muhtoj aholi qatlami va ular bilan ishlash borasidagi 
nazariy va amaliy ko‘nikma-malakalari boyitiladi. 
Mustaqil-malakaviy ta’lim esa mutaxassisni sohada ro‘y berayotgan 
yangiliklar, ijtimoiy-pedagogik faoliyatni samarali tashkil etishga oid 
ilg‘or texnologiyalar, metodlar va yondashuvlar bilan doimiy tanishib 
borish imkoniyatini yaratadi. 
Demak, maktabgacha ta’lim muassasalarida tarbiyachilar tomonidan 
16
Мудрик А.В. Основы социальной педагогики. – М.: ACADEMA, 2006. – С. 102.

---

121 
amalga oshiriluvchi ijtimoiy-pedagogik faoliyat jarayoni ko‘lam jihatidan 
keng, bir necha yo‘nalishdan iborat bo‘lib, alohida kasbiy tayyorgarlikka 
ega bo‘lishni taqozo etadi. Mazkur jarayonni samarali tashkil etilishi uning 
metodik jihatdan to‘g‘ri tashkil etilishiga bog‘liq. Pedagogika oliy ta’lim 
muassasalarida bo‘lajak mutaxassislar (maktabgacha ta’lim muassasalari 
tarbiyachilari)ni tayyorlashda ushbu masalaga jiddiy e’tibor qaratish 
maqsadga muvofiqdir.