Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

 
 
§1.15 Xalqaro uchishlar
Xalqaro uchishlar davlatlar o‗rtasidagi kelishuvlarga binoan yoki FA 
vazirligining maxsus ruxsati bilan bajariladi. Xalqaro uchishlar, bu-bittadan or-
tiq davlat hududidagi har qanday uchish. Ular muntazam (jadval bo‗yicha), 
maxsus, charterli (buyurtmali) va goh-goh bo‗lishi mumkin.
Xalqaro uchishlar rejasini FAB ning dispetcherlik xizmati jadvallar va 
boshqarish markazining ko‗rsatmalari asosida tuzadi. Markaziy dispetcherlik 
xizmati (MDX) boshqarmaning dispetcherlik xizmati (BDX) dan va chet ellar-
ga uchishni rejalaydigan xizmatlardan olingan rejalar asosida yagona reja ish-
lab chiqadi. Havo kemasi komandiri yoki uning ko‗rsatmasi bilan boshqa a‗zo 
tuzgan reja aeroport dispetcherligiga uchishdan kamida 30 minut oldin beri-
ladi. 

---

Havo kemasi chet el hududida uchayotganda eshelonlash o‗sha davlatda 
qabul qilingan qoidalar bilan bajariladi. Eshelonlash tizimida farq bo‗lsa, Ros-
siya va qo‗shni davlat chegarasiga 30 km qolganda, eshelon almashtiriladi. 
Rossiya chegarasini kesib o‗tishga 150-200 km qolganda komandir chegara 
yo‗lagi qaysi dispetcherlik ixtiyorida bo‗lsa, undan chegarani kesib o‗tishga 
ruxsat so‗raydi va o‗zi haqida ma‗lumot beradi: reys raqami, uchish esheloni va 
Rossiya chegarasini kesib o‗tishning hisobiy vaqti, chegarani kesib 
o‗tayotganda esa-haqiqiy vaqt va uchish esheloni. Xalqaro uchishlarda 
qatnashayotgan havo kemalari ekiрajlari Rossiya va boshqa davlatlar 
o‗rtasidagi kelishuvga muvofiq holda radioaloqani ingliz yoki rus tilida olib 
boradilar. Rossiya chegarasini aloqa o‗rnatmay kesib o‗tish taqiqlanadi. Istisno 
tariqasida havo kemasi Rossiyaning harakatini boshqarish xizmatlari kuzatuvi-
da bo‗lganida yoki ulardan chegarani kesib o‗tishga ruxsat olgandan keyin ra-
dioaloqa uzilib qolgani e‘tiborga olinishi mumkin. Chet davlatning havo 
bo‗shlig‗ida radioaloqa uzilib qolsa, Rossiya havo kemasi ekiрaji shu davlat 
qoidalariga rioya qilishi kerak. Chet el aeroportidan uchib chiqishga qaror 
qabul qilinayotganda Rossiyadagi manzil aeroportidagi ob-havo sharoiti ruxsat 
etilgan minimumga ham javob bermasa, havo kemasining komandiri FA, MDX 
yoki BDX bilan kelishib, Rossiyadagi zaxira aerodromlaridan birini tanlaydi. 
Bunda radioaloqani Aeroflot ta‗minlaydi. Xalqaro uchishdan oldin va keyin 
ekiрaj a‗zolari va yo‗lovchilar bojxona ko‗rigidan, pasport nazoratidan va 
tegishli davlat belgilagan muolajalardan o‗tadilar. Xalqaro uchishlarda maxsus 
tayyorgarlik o‗tgan va ingliz tilida radiotelefon so‗zlashuvlarini biladigan 
ekiрaj a‗zolari qo‗yiladi. Bortinjener, bortmexanik esa ingliz tilini havo ke-
masiga texnik xizmat ko‗rsatish uchun zaruriy hajmda bilish kerak. Bort ku-
zatuvchilar (styuardessalar) ham chet tilini bilishi kerak (ingliz tili yoki muay-
yan trassada qo‗llanishi ehtimol bo‗lgan boshqa til).