Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar

22-§. Gruntlarning suvli xususiyatlari 
        Yopishqoqlik
  –  bu  xususiyat  gilli  gruntlarga  xos  bo’lib,  gruntlarning 
jismlarga  yopishib qolish qobiliyatidir. Yopishqoqlik darajasi  Па bilan ifodalanib, 
yopishgan  jismni  (predmetni)  gruntdan  ajratib  olish  uchun  sarf  bo’lgan  kuch 
miqdori  bilan  o’lchanadi.  Yopishqoqlik  gruntning  qurulish  xususiyatlarini 
aniqlashda  salbiy  xossalaridan  hisoblanib,  chang  va  gil  zarrachalari  ko’p  bo’lgan 
nam gruntlarda ro’y beradi.  
        Namlik  ortishi  bilan  yopishqoqlikning  ortishi  ma’lum  chegaragacha  davom 
etadi. Yopishqoqlikdan gruntlarning yo’l qoplamasi uchun yaroqliligini baholashda 
foydalaniladi.  
        Yumshoqplastik va oquvchan plastik konsistensiyali gruntlarda  yopishqoqlik 
eng  katta  qiymatga  ega  bo’lib,  ularning  namligi  oquvchanlik  chegarasidagi 
namlikdan birozgina  kichik bo’ladi. Bunday holat og’ir suglinok va glinalarga xos 
xususiyat  bo’lib,  ularni  bunday  namlikda  zichlab  mustahkamligini  oshirish 
mumkin emas, chunki yopishqoqligi katta bo’lib, ularga ishlov berish qiyinlashadi. 
Gruntlarning  yopishqoqligi  namlikdan  tashqari  uning  granulometrik,  kimyoviy  va 
mineralogik tarkibiga ham ta’sir etadi. 
        Eng  ko’p  yopishqoqlik  tuzli,  gilli  tuproqlarga  xos  bo’lib,  ularning  tarkibida 
yutilgan  natriy  va  chirindining  bo’ladi.  Qumli,  yengil  supeslarda  amalda 
yopishqoqlik  bo’lmaydi.  Yopishqoqlik  jo’valash  chegarasidagi  namlikdan  biroz 
yuqoriroq  darajadagi  namlikda  sodir  bo’ladi.  Namlik  yanada  ortib  borishi 
natijasida  yopishqoqlik  ham  orta  boradi  va  oquvchanlik  chegarasidan  biroz 
kichikroq  namlikda  eng  yuqori  qiymatga  ega  bo’ladi.  Oquvchanlik  chegarasidagi 
namlikdan katta bo’lgan namlik qiymatlarida esa yana yopishqoqlikning kamayishi 
kuzatiladi.