Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar



Download 7,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet144/252
Sana06.01.2022
Hajmi7,26 Mb.
#322513
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   252
Bog'liq
fayl 1625 20210826

Gruntlarning  ko’pchishi
.  Gruntlarning  suv  ta’sirida  hajm  kengayishi  ko’pchish 
deb  ataladi.  Bu  xususiyat  grunt  tarkibidagi  gil  zarrachalarining  suvga  to’yinishi 
natijasida ro’y beradi. Ko’pchish xususiyati gruntlarda gilli minerallarning gidrofil 


192 
 
 
xususiyatlari  hamda  gilli  gruntlarning  donalari  ustiga  erkin  yuzasining  kattaligi 
bilan  bog’liqdir.  Gruntlarning  bu  xossasi  ularning  kolloid  xususiyatlariga 
bog’liqdir.  Yuqorida  (3)  ko’rib  o’tilgandek,  kolloid  zarrachalar  o’z  yuzasi  orqali 
juda  katta  miqdorda  suv  qavatlarini  ushlab  qolish  xususiyatiga  ega,  natijada  bu 
zarrachalarning  ko’pchishi  ro’y  beradi.  Ko’pchish  davomida  zarrachalar 
yuzasidagi  bog’langan  suvlarning  qavati  qalinlashadi.  Ko’pchish  gruntlar 
tarkibidagi  kolloid  zarrachalarning  miqdoriga,  gruntning  tuzilishiga,  kationlarning 
turiga,  granulometrik  va  mineralogik  tarkibiga  bog’liq.  Eng  ko’p  ko’pchish  gil 
minerallari ko’p bo’lgan (ayniqsa, montmorillanit minerali) gruntlarda ro’y beradi. 
Yirik  donali  gruntlar  (qumlar,  supeslar)  amalda  ko’pchimaydi.  Ko’pchish 
natijasida  gruntlarning  mahkamligi  kamayadi.Shu  sababli  gilli  gruntlarda 
ko’pchish kattaligini aniqlash kerak. Buning uchun A. M. Васильев asbobi, ПНЗ-2 
va  ПНГ  asboblari  ishlatiladi.  Quyida  A.  M.  Васильев  asbobi  orqali  ko’pchish 
kattaligini aniqlashni ko’rib chiqamiz.  
Asbobning  asosiy  qismi  qirquvchi  halqadan 
iborat  bo’lib,  halqaga  gruntdan  namuna  kesib  olinadi. 
Halqa  usti  ortiqcha  gruntdan  tozalanib,  asbobning  tag 
qismiga  o’rnatiladi.  Ustki  yuzasiga  porshen  qo’yiladi. 
So’ngra  ustiga  indikator  o’rnatilib,  indikatordan  sanoq 
olinadi.  Vaqtga  qarab,  asbob  tagidagi  idishga  suv 
solinadi  va  indikator  ko’rsatkichining  o’zgarishi  vaqt  davomida  kuzatilib,  yozib 
boriladi. Indicator ko’rsatkichi 1 sutkada 0,02 mm dan oshmasa, tajriba to’xtatiladi 
va ko’pchish kattaligi (ΔV) miqdori quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:  
 
bu  yerda: h – tabiiy namlikdagi namunaning balandligi, mm; 
                  h

– namunaning ko’pchigandan keyingi balandligi, mm; 
 


193 
 
 
 
Agar ΔV qiymati 0,04 dan katta bo’lsa, grunt ko’pchuvchi hisoblanadi. 

Download 7,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   140   141   142   143   144   145   146   147   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish